ŻUŁAWSKI JACEK, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
JACEK ŻUŁAWSKI (29 III 1907 Kraków – 27 XI 1976 Kraków), malarz, rysownik, twórca plastyki monumentalnej, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (PWSSP) w Gdańsku (od 1996 Akademii Sztuk Pięknych). Syn Zygmunta (1880–1949) przyrodnika, działacza PPS i posła na Sejm RP (1919–1935), oraz Zofii z domu Richter. Edukację rozpoczął w szkole w Zakopanem, gdzie mieszkał z matką w latach 1914–1924, w Warszawie ukończył gimnazjum humanistyczne.
Studiował w latach 1928–1934, najpierw w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP) u Wojciecha Weissa i Stanisława Jarockiego, następnie u Felicjana S. Kowarskiego i z jego pracownią przeniósł się do Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie; jednocześnie studiował malarstwo architektoniczne u Leonarda Pękalskiego. W 1935 otrzymał stypendium francuskie i kontynuował studia w paryskiej pracowni Józefa Pankiewicza, podróżował też do Włoch. W 1938 osiadł w Gdyni i pracował jako nauczyciel w miejscowym Gimnazjum Handlowym, projektował polichromie wnętrz (kaplicy szpitalnej, koszar w Redłowie, budynku Komisariatu Rządu). Po wybuchu II wojny światowej powrócił do Warszawy, działał wspólnie z ojcem w ruchu oporu, był łącznikiem PPS.
W latach 1944–1945, po ucieczce z transportu, przebywał w Krakowie i w Lublinie, gdzie reaktywowano Związek Polskich Artystów Plastyków, następnie z grupą plastyków przyjechał do Gdańska jako współzałożyciel Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych w Sopocie (następnie PWSSP). Objął najpierw pracownię rysunku wieczornego, w latach 1949–1965 prowadził specjalizacyjną pracownię malarstwa architektonicznego, do 1974 pracownię malarstwa na Wydziale Malarstwa. W 1956 otrzymał tytuł profesora. Po przejściu na emeryturę zamieszkał w Warszawie.
Jego malarstwo sztalugowe mieści się ogólnie w estetyce koloryzmu, jednak ze skłonnością do syntezy, tektonicznej, zwartej budowy, streficznych, spiętrzonych układów (Pejzaż morski, 1946), dekoracyjnych, geometrycznych podziałów płaszczyzny, skrótów przestrzeni, piętrzenia motywów (Martwa natura z draperią, Fragment okna, 1948; Podwieczorek), obwiedzionych wyraźnym konturem, niekiedy o efekcie groteskowym (na przykład lata 60. XX wieku: Kelnerka, Kogut, Dziwaki). Cechuje je też nasycona, intensywna, lecz zharmonizowana barwa i gęsta, matowa materia. W okresie socrealizmu i powodzenia tzw. szkoły sopockiej stworzył kilka kompozycji tematycznych (m.in. Poronin w 1914 roku, 1951; Portret Karola Szymanowskiego, 1952), był jednym z autorów monumentalnej, zbiorowej Manifestacji 1-majowej 1905 roku (1951). Jego głównym dziełem tego okresu była jednak plastyka monumentalna (jako naturalna kontynuacja działalności), z jednej strony wiązana z funkcją społeczną, z drugiej – umożliwiająca większą swobodę formalną. Wczesne sukcesy (1949) przyniosły mu: malowidło w sali „Herbowej” Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, projekty polichromii w teatrze w Bydgoszczy oraz mozaiki na tzw. konkurs przedolimpijski, kolejny (1952) – projekt wystroju stacji „Plac Teatralny” warszawskiego metra, przygotowany z żoną Hanną Żuławską i Juliuszem Studnickim (niezrealizowany z powodu wstrzymania budowy). W 1952 został głównym projektantem prac malarskich przy renowacji kamienic ul. Długiej i Długiego Targu, sam realizował m.in. fryz kamienicy przy ul. Długiej (tylnej elewacji Domu Uphagena, nr 12), sgraffito z panoramą portu na Motławie z połowy XVIII wieku we wnętrzu kina Leningrad (nr 57–58, późniejszy Neptun), fryz przy Długim Targu 8 (z M. Leszczyńską). Reliefowy portret artysty znajduje się wśród innych wizerunków osób związanych z odbudową miasta na zworniku podcieni kamienicy naroża Długiego Targu i ul. Pończoszników; uczestniczył też (z Hanną Żuławską) w dekoracji kamienic Rynku Starego Miasta w Warszawie (nr 21A – polichromia; nr 2 – sgraffito).
W połowie lat 50. XX wieku kontynuował repertuar głównie martwych natur, postaci i scen we wnętrzu. W latach 60. XX wieku opracował z zespołem wystrój sal parteru Ratusza Głównego Miasta. Sam wykonał m.in. fryz i portrety w Wielkiej Sali Wety (Białej), malowidło na kolebkowym sklepieniu Sali Zodiakalnej. Projektował też tapiserie (na przykład dla „Daru Pomorza”, 1975), ilustracje książkowe (w 1969 drzeworyty do Niobe Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego), rysunki satyryczne, w których operował skrótem, metaforą, aluzją i erudycyjną stylizacją (ilustracje do tekstu Tadeusza Boya-Żeleńskiego Odsiecz Wiednia czyli Toaletka królowej Marysieńki).
Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1954), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973), odznaką „Za Zasługi dla Gdańska” (1960). W 1956 otrzymał Nagrodę Miasta Gdańska w dziedzinie plastyki. Z zawartego w Paryżu 28 VI 1938 małżeństwa z malarką Hanną Żuławską z domu Jasieńską nie miał potomstwa.
