BAUER KARL ERNST, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
KARL ERNST BAUER (28 VIII 1665 Gdańsk – 28 VIII 1719 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Pochodził z rodziny przybyłej najprawdopodobniej z Niderlandów, notowanej w Gdańsku od początku XVI wieku. M.in. jego dziadek Arnd (1590–1653) uzyskał kupieckie obywatelstwa Gdańska i pełnił urzędy sekretarza miasta i syndyka. Był synem Reinholda Bauera (1 I 1633 Gdańsk – 31 X 1687 Gdańsk), prawnika po studiach w Królewcu (od 28 VI 1650), Strasburgu (od 1 V 1652) i Bazylei (w maju 1653 zapisał się w większej grupie młodzieży pochodzącej z Prus, m.in. z gdańszczanami Constantinem Blumenauem i Elihardem Fridericim), który 11 XII 1657 wystarał się o uzyskanie potwierdzenia kupieckiego obywatelstwa Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), od 1666 ławnika, i Elisabeth, córki Thomasa Gellentin. Brat młodo zmarłych Arndta (6 I 1659 – po 1686), w październiku 1672 zapisanego do przedostatniej klasy (secundy) Gimnazjum Akademickiego, od 1678 studenta w Groningen, Reinholda (10 II 1661 – 31 X 1686) i Thomasa (11 VII 1663 – 14 VI 1688) oraz Euphrozyny Elisabethy (15 IV 1669 – 22 VII 1707 Królewiec), dwukrotnie zamężnej.
W sierpniu 1683 zapisany został do ostatniej klasy (primy) Gimnazjum Akademickiego, m.in. pobierał u Stephana Jana Łaganowskiego lekcje języka polskiego i w nim jako uczeń publicznie przemawiał, popisową mowę, wygłoszoną 12 VI 1686, poświęcił królowi Janowi Sobieskiemu. W 1686, wraz z kolegami z Gdańska (Johann Gerhard Brandis, Johann Gabriel Schlieff, Johann Daniel Schlieff) złożył deklarację chęci studiowania na uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą.
15 III 1691 otrzymał potwierdzenie kupieckiego obywatelstwa Gdańska (jako tzw. Bürger-Kind). Właściciel firmy kupiecko-armatorskiej, w latach 1693–1694 dysponował własnym statkiem „Der grosse Krahn von Danzig” (zatonął 6 X 1694 podczas sztormu, między Łebą a Rozewiem), w 1697 nabył statek „Die Langgassen Tohr”. Posiadał ponadto udziały w czterech spółkach okrętowych: w spółce z Ernstem Schwarzwaldem w latach 1693–1697 (eksploatowali wspólnie 110 łasztową jednostkę), z tymże i Danielem Fremauthem w 1693–1694 (użytkowali jednostkę 270 łasztową), od 1692 z Danielem Schraderem, Johannem Braunem i Anna Horn (użytkowali jednostkę 200 łasztową), z tymi samymi i Salomonem Wahlem od 1693 (właściciele jednostki 220 łasztowej). Robiąc karierę w administracji miejskiej zaniechał zajmowania się handlem.
Od 1694 był ławnikiem, od 1701 rajcą, w 1704 sędzią, w latach 1716–1719 burmistrzem: pierwszym w 1717, drugim w 1716 i 1719, czwartym w 1718. W 1707, 1711, 1715 i 1718 piastował w Gdańsku urząd burgrabiego, wyboru w 1711 gratulował mu okolicznościowym wierszem Samuel Czeraski. Dał się poznać jako zręczny dyplomata. Dużą aktywność na tym polu wykazywał zwłaszcza podczas wojny północnej (1701–1721), m.in. w 1703 skutecznie przeciwstawiał się szwedzkim groźbom wobec miasta.
Jako kalwinista był związany z należącym do gdańskich kalwinistów kościołem św. Piotra i Pawła, który wspierał finansowo i w którym chrzcił swoje dzieci.
W skład jego majątku wchodziły liczne posiadłości ziemskie położone niedaleko od miasta, w które chętnie lokował nadwyżki kapitałowe. Odziedziczył Borkowo (w jego posiadanie wszedł po śmierci ojca w 1687) i Łostowice (w posiadaniu rodziny od 1635), w 1695 nabył Wiślinę i Mokry Dwór. W dworku w tej ostatniej miejscowości gościł w 1716 ambasadora Rosji w Rzeczypospolitej, księcia Grigorija Dołgorukiego. Był również gospodarzem odbywającego się tam spotkania cara rosyjskiego Piotra I Wielkiego i króla polskiego Augusta II, którzy omawiali wówczas bieżące sprawy polityczne związane z wojną północną.
Ożenił się w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) 28 stycznia lub 13 lutego 1691 z Adelgunde (chrzest 9 V 1675 – pochowana 7 II 1732), córką Jacoba Wrighta (Wrichta, zm. 23 VII 1689) i Anny z domu Horn. Doczekał się córek 1/ Anny Elisabeth (25 VII 1693 Gdańsk – 5 X 1715 Gdańsk), od ślubu w kościele NMP 8 XI 1714 żony Georga Simona von Bömelna (syna burmistrza Gabriela Bömelna), zmarłej po niecałym roku małżeństwa przy porodzie jedynego dziecka, syna Georga Reinholda, oraz 2/ Adelgundy Renaty (30 VII 1694 Gdańsk – 8 VI 1717), od ślubu w kościele NMP 4 III 1715 żony Valentina Andreasa Borckmanna (syna burmistrza Andreasa Borckmanna), również zmarłej przy porodzie pierwszego dziecka, córki Julietty Karoliny (1717–1718). Na jego jedynym synu 3/ Reinholdzie (ur. 1693), od października 1714 studenta prawa na uniwersytecie w Lejdzie, po których podjął służbę pruską i doczekał się tytułu radcy królewskiego dworu pruskiego, rodzina Bauerów w Gdańsku wygasła.
Został pochowany pod przygotowaną już w 1708 płytą nr 4 w kościele Najświętszej Marii Panny, kantatę pogrzebową skomponował Maximilian Dietrich Freislich. Na początku XVIII wieku sportretował go rytownik Daniel Klein (mezzotinta autorstwa niderlandzkiego malarza Nicolaasa Verkoljego). Rodzinny grobowiec w kościele NMP nabył później producent srebrnego drutu, Heinrich Lampe (zm. 1755).
Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 839.
Aeltere Universitäts-Matrikeln. Universität Frankfurt a. O., hrsg. v. Ernst Friedländer, Bd. 2, Leipzig 1888, s. 195.
Die Matrikel der Universität Basel, Bd. 3, hrsg. v. Hans Wackernagel, Max Triet, Pius Marrer, Basel 1962, s. 496.
Die alten Matrikeln der Universität Strassburg 1621 bis 1793, Beargb. Gustav C. Knod, Bd. 2, Strassburg 1897, s. 253.
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 514.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 362, 478.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 245.
Starek Elżbieta, Kotłowski Grzegorz, Łacińskie inskrypcie w kościołach Gdańska. Płyty nagrobne Bazyliki Mariackiej, Pelplin 2021, s. 20–22.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 38.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 19.
