BILICZAK ANTONI, aktor, dyrektor Teatru Wybrzeże
| < Poprzednie | Następne > |
ANTONI BILICZAK (5 VI 1914 Bohorodczany koło Stanisławowa (obecnie Ukraina) – 5 VI 1989 Gdańsk), aktor teatralny i filmowy, dyrektor gdańskiego Teatru Wybrzeże. Jeden z siedmiorga dzieci Jana (ur. 1872 Bohorodczany) i Marii (Marianny) z domu Sieradzkiej (1872 Brody (dawne województwo tarnopolskie, obecnie Ukraina) – 1970).
Debiutował w 1932 jako uczeń Gimnazjum im. Staszica w Stanisławowie w komedii W perfumerii Miklósa László na scenie miejscowego Teatru Pokucko-Podolskiego im. Moniuszki. W 1933 przyjęty został do zespołu pomocniczego tego teatru przez nową dyrektorkę (i aktorkę) Zuzannę Łozińską (1886–1982), pracując m.in. jako maszynista, elektryk, rekwizytor, inspicjent, a następnie administrator i kierownik objazdów. Funkcje te sprawował także w latach 1936–1939, należąc już do zespołu aktorskiego Zuzanny Łozińskiej. Gry scenicznej uczył się u Ireny Ładosiówny (1905–1976). W latach 1939–1941 był w Stanisławowie administratorem radziecko-ukraińskiego Teatru im. Franki. W 1944 wrócił na kilka miesięcy do tego teatru, ale jeszcze w tym samym roku został administratorem, konferansjerem i chórzystą zespołu estradowego Wojska Polskiego w Lublinie. W latach 1945–1947 pracował w gliwickim teatrze kukiełkowym "Pajacyk".
W sezonie 1947/48 wrócił jako kierownik administracyjny i aktor do zespołu Zuzanny Łozińskiej, wówczas dyrektorki i kierowniczki artystycznej Teatru Dolnośląskiego w Jeleniej Górze. Od 1950 do października 1955 dyrektor teatru jeleniogórskiego (z Zuzanną Łozińską jako kierowniczką artystyczną do 1954). W pierwszej połowie 1954 sprawował równocześnie funkcję dyrektora Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu, a także – z ramienia Ministerstwa Kultury i Sztuki – opiekę nad Teatrem im. Jaracza w Olsztynie. Grał w tych teatrach także jako aktor, m.in. Don Diega w Zielonym Gilu Tirso de Moliny w reżyserii Pawła Bema (premiera 16 VI 1950), Malinowskiego w Domu otwartym Michała Bałuckiego w reżyserii Henryka Lotara (13 IV 1952), Otockiego w Szczęściu Frania Włodzimierza Perzyńskiego w reżyserii Kazimierza Czyńskiego (2 XI 1954), Łady w Domu na Twardej Kazimierza Korcellego w reżyserii Tadeusza Żuchniewskiego (17 V 1955) czy Karela Malca we Wkrótce zakwitną kasztany Władimira Bragina i Georgi Towstonogowa w reżyserii Romana Sykały (1 V 1954).
Od jesieni 1955 do przejścia na emeryturę pod koniec 1979 był dyrektorem Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Po latach uznany został za jednego z najlepszych dyrektorów teatru w 2. połowie XX wieku, za świetnego organizatora i administratora. Zainicjował odbudowę gmachu przy Targu Węglowym (1967), przebudowę Teatru Kameralnego w Sopocie i utworzenie studium aktorskiego, w którym też wykładał w latach 1977–1982. Zagrał również wiele ról aktorskich, m.in.: Grabca w Balladynie Słowackiego w reżyserii Tadeusza Żuchniewskiego (premiera 1 II 1956), Sekretarza w Ptaku Jerzego Szaniawskiego w reżyserii Zygmunta Hübnera (5 VII 1956), Iwana Kuźmicza Szpiekina w Rewizorze Gogola w reżyserii Tadeusza Żuchniewskiego (5 I 1958), Żebraka II w Operze za trzy grosze Bertolda Brechta w reżyserii Jerzego Golińskiego (27 II 1960), Majcherka w Królowej przedmieścia Krumłowskiego w reżyserii Jerzego Uklei (15 III 1961), Piekarza w Testamencie psa Ariano Suassuny w reżyserii Konrada Swinarskiego (2 IX 1961), Ojca Scholasticusa w Igraszkach z diabłem Drdy w reżyserii Zbigniewa Bogdańskiego (23 II 1963), Tulliusa Rotundusa w Romulusie Wielkim Friedricha Dürrenmatta w reżyserii Piotra Paradowskiego (25 II 1966), Branickiego w Termopilach polskich Tadeusza Micińskiego w reżyserii Marka Okopińskiego (5 XII 1970), Starego heretyka w Tragedii człowieka Imre Madácha w reżyserii Mátyása Giricza (18 IX 1971), Żyda w Weselu Wyspiańskiego w reżyserii Stanisława Hebanowskiego (20 XI 1976). W tej ostatniej wystąpił też z okazji jubileuszu 45 lat pracy scenicznej 29 IX 1979. Wystąpił w dwóch filmach: Nikodem Dyzma (1956) oraz Skarb kapitana Martensa (1957).
Podczas jego dyrekcji o kształcie Teatru Wybrzeże decydowali kolejni kierownicy artystyczni, m.in. Lidia Zamkow (1953–1954), Zygmunt Hübner (1958-1960), Tadeusz Minc (1967–1969), Marek Okopiński i Stanisław Hebanowski (1969–1980), a wśród zatrudnionych przez niego byli aktorzy: Kalina Jędrusik, Zbigniew Cybulski, Bogumił Kobiela, Krzysztof Gordon, Halina Winiarska oraz Halina Słojewska, a także reżyserzy: Konrad Swinarski, Bohdan Korzeniewski, Andrzej Wajda, Maciej Prus, Ryszard Major i Krzysztof Babicki.
Odznaczony m.in. Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955) oraz odznaką „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1967), Medalem Pamiątkowym 30-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku (1977). Uhonorowany nagrodą wojewody gdańskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury (1976) oraz nagrodą Prezesa Rady Ministrów II stopnia za twórczość artystyczną (1979).
Mąż Olgi (23 IV 1918 – 10 I 1989), ojciec Jerzego (ur. 1942), m.in. kierownika pracowni plastycznej w Teatrze „Miniatura”. Pochowany wraz żoną na cmentarzu Srebrzysko.
