BINNEBESEL BERNARD, obrońca Poczty Polskiej w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
BERNARD FRANCISZEK BINNEBESEL (20 V 1893 Malbork – 3 IX 1939 Gdańsk), urzędnik pocztowy, esperantysta, obrońca Poczty Polskiej, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Franciszka Binnebesela (ur. 2 II 1859 Waplewo), maszynisty lokomotywy, i Heleny z domu Raczkowskiej vel Raszkowskiej vel Retkowskiej (22 V 1867 Jamielnik koło Nowego Miasta Lubawskiego – 23 XII 1931 Gdańsk). Brat Heleny, po mężu Zimna (ur. 16 XII 1895), i działacza Polonii w II Wolnym Mieście Gdańsku Alfonsa (22 IV 1902 Iława – 22 III 1940 rozstrzelany w obozie Stutthof) pracownika gdańskiej Dyrekcji Kolei, m.in. członka Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku i sekretarza filii Dolne Miasto. Kuzyn (dziadkowie byli braćmi) ks. Brunona Binnebesela.
Od siódmego roku życia uczęszczał do szkoły powszechnej w Iławie, następnie – ze względu na przeniesienie służbowe ojca – w Malborku. Od 1905 mieszkał z rodziną w Gdańsku, kontynuował naukę w szkole średniej w Gdańsku-Wrzeszczu, chciał w przyszłości zostać nauczycielem. Zniechęcony upokorzeniami, których doświadczał jako Polak, postanowił wyuczyć się jednak zawodu praktycznego. Umiejętności zdobywał u mistrza ślusarskiego Hermanna Mattego w jego zakładzie przy Vorstädtischer Graben 55 (ul. Podwale Przedmiejskie), po trzech latach złożył egzamin czeladniczy. Przez kolejne dwa lata pracował w warsztatach kolejowych w Gdańsku. W 1914 rozpoczął naukę w szkole budowy maszyn w Grudziądzu. 20 VIII 1915 wcielony do wojska niemieckiego, pełnił funkcję sanitariusza. Zwolniony 26 IX 1917, pracował jako monter w fabryce silników w Oberursel am Taunus (Hesja). 28 listopada tego roku powrócił do Gdańska, został zatrudniony w fabryce broni.
Od 1 III 1920 w służbie Poczty Polskiej, w tym samym roku zaangażował się w działalność plebiscytową na Powiślu. Jako pocztowiec początkowo był praktykantem w XI stopniu uposażenia w Urzędzie Pocztowym Tczew 1, od 13 VI 1921 praktykantem w Urzędzie Ekspedycji Pocztowej w Gdańsku–Nowym Porcie (tzw. poczta morska, ( poczta)) przy Broschkischerweg 26 (ul. Chodackiego). 12 V 1923 zdał egzamin na aparacie Hughesa. Przeniesiony do Polskiego Urzędu Pocztowo-Telegraficznego Gdańsk 3 (w 1926 przemianowanego na PUPT Gdańsk 1) przy Heveliusplatz (pl. Obrońców Poczty Polskiej), od 30 VI 1925 sekretarz pocztowy, 1 VII 1927 mianowany starszym sekretarzem pocztowym w IX stopniu uposażenia, od 1 IV 1929 starszym asystentem w stopniu IX. Od 1 II 1934 asystent w VI grupie zaszeregowania, a od 1 IV 1937 starszy asystent.
Od lat młodzieńczych uczestniczył w ruchu esperanckim, utrzymywał kontakty m.in. z kołem esperantystów w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie oraz bp. Konstantynem Dominikiem. Należał do Klubu Sportowego Gedania, Koła Śpiewu Cecylia w Gdańsku- Nowym Porcie, Towarzystwa Śpiewaczego Lutnia, Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku, Gminy Polskiej Związek Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku oraz Związku Pracowników Poczt i Telegrafów (od 1 X 1921). Grał na skrzypcach w Orkiestrze Poczty Polskiej.
Wiosną 1939, w związku z przygotowaniami do wojny, przeszedł szkolenie sanitarne w szpitalu w Gdyni. 1 IX 1939 wziął udział w obronie budynku Poczty Polskiej, ciężko ranny. Wzięty do niewoli, zmarł w Szpitalu Miejskim we Wrzeszczu. Jako przyczynę śmierci podano postrzał w brzuch i pęknięcie podstawy czaszki. Pochowany na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu na Zaspie.
Odznaczony był odznaką Frontu Pomorskiego za działalność plebiscytową, Srebrnym Krzyżem Zasługi (1936), Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1929), Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę (1938), pośmiertnie zaś w 1971 Orderem Wojennym Virtuti Militari klasy V przez Augusta Zaleskiego, prezydenta RP na uchodźstwie, oraz w 1990 Krzyżem Walecznych przez prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego. 21 V 1998 zaliczony jako obrońca Poczty Polskiej w poczet honorowych obywateli miasta Gdańska. Upamiętniony na tablicy przy wejściu do historycznego budynku Poczty Polskiej na placu Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku oraz na tablicy odsłoniętej 26 X 2003 w kościele św. Jana w Malborku. Jeden z bohaterów dramatu Janiny Skowrońskiej-Feldmanowej Poczta Gdańska (1966; w przedstawieniu prapremierowym, wystawionym 16 X 1971 przez Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry w Przemyślu, w jego rolę wcielił się Alojzy Matusiewicz) oraz wystawy plenerowej „Portrety 1939”, prezentowanej w Gdańsku w sierpniu–wrześniu 2021. 1 IX 2024, z okazji 85. rocznicy wybuchu II wojny światowej, Poczta Polska wprowadziła do obiegu kartkę pocztową z jego podobizną.
W Gdańsku mieszkał kolejno przy Grabengasse 7 (ul. Przyokopowa), Olivaer Strasse 35c (ul. Oliwska), Hindersinstrasse 1–2 (ul. Kasztanowa) oraz Weidengasse 62 (ul. Łąkowa). Od 13 VI 1923 był żonaty z Franciszką z domu Chabowską (23 II 1896 Czarna Woda – 3 IV 1973 Lubawa), działaczką gdańskiej Polonii, w okresie II wojny światowej żołnierką Armii Krajowej, córką pocztowca Józefa Chabowskiego i Marianny z domu Galikowskiej. Ślub odbył się w Starogardzie, udzielił go brat panny młodej, ks. Jan Chabowski, ówcześnie wikary w Lubichowie. Ojciec Franciszka Jana (11 VII 1924 Gdańsk-Nowy Port – 3 VII 2005 Toruń), Rajmunda Bernarda (22 I 1926 Gdańsk-Nowy Port – 8 II 2007 Glasgow, Wielka Brytania) oraz Arkadiusza Alfonsa (2 VIII 1930 Gdańsk-Nowy Port – 27 IV 2015 Malbork).
Bibliografia:
Archiwum Muzeum Poczty Polskiej – oddział Muzeum Gdańska.
Archiwum rodzinne Remigiusza Binnebesela.
Informacje genealogiczne Grzegorza Grzenkowicza o rodzinie Binnebesel (w posiadaniu autora).
Golec Józef, Gdański ruch esperancki, Sopot 2008.
Szews Jerzy, Franciszka Binnebesel, w: Słownik biograficzny ziemi lubawskiej, Lubawa 2005.
