BRACTWA STRZELECKIE

< Poprzednie

Następne >

Święty Jerzy walczący ze smokiem, Niemcy Południowe (?), około 1400

Dwór św. Jerzego, Peter Willer, 1687

Ogród strzelecki i Dom Strzelecki przy obecnej ul. 3 Maja, widok od strony miasta, na pierwszym planie miejska fosa, za nią widoczne zabudowania strzelnicy: piętrowy budynek z dwuspadowym dachem, słup strzelecki z ptakiem i podtrzymującymi go linami, Peter Willer przed 1655, z dzieła Reinholda Curickego, 1687

Strzelnica Bractwa Fryderyka Wilhelma w baszcie Bramy Szerokiej, 1851

BRACTWA STRZELECKIE. Bractwo św. Jerzego (St. Georgsbruderschaft), funkcjonujące w latach 1342–1814, początkowo ekskluzywna organizacja patrycjatu gdańskiego, naśladująca wzory życia rycerskiego (przyjmowano doń mieszczan mogących wylegitymować się rycerskim pochodzeniem, określano ich mianem junkrów – rycerzy). Najstarsza zachowana ordynacja bractwa pochodzi z 13 II 1414. Od 1350 rezydowało w Dworze Artusa, mając odrębne ławy w osobnym pomieszczeniu, tzw. Małym Dworze. Około 1400 dopuszczono przedstawicieli najzamożniejszych grup gdańszczan: bogatych kupców, handlarzy, właścicieli statków i browarów oraz członków Rady i Ławy Miejskiej, choć patrycjusze pochodzenia junkierskiego nadal stanowili osobną grupę. Po Bractwie św. Erazma przejęło dom strzelecki wraz z placem ćwiczeń koło Bramy Wyżynnej. W latach 1487–1494 wzniosło tam nową siedzibę: Dwór Bractwa św. Jerzego. Od początku XVII wieku zajmowało się powierzonym przez władze miejskie zadaniem szkolenia młodych mieszczan w posługiwaniu się bronią palną. Ufundowało szpital św. Jerzego (wzmiankowany od 1355), posiadało kaplicę w północnym skrzydle transeptu kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP), gdzie zbierano się na wspólne nabożeństwa, było fundatorem obrazu Trójca Święta (1425–1430) w tym kościele. W 1814 połączone z Bractwem Strzeleckim Fryderyka Wilhelma. JZ

Bractwo św. Erazma (St. Erasmusbruderschaft), założone w 1354 z inicjatywy Krzyżaków. Członkowie rekrutowali się ze średnich warstw gdańskiego mieszczaństwa – kupców i rzemieślników. Siedziba bractwa (dom strzelecki wraz z placem ćwiczeń) mieściła się początkowo w okolicy Bramy Wyżynnej, następnie (prawdopodobnie jeszcze w XIV wieku) otrzymało nową, przy Bramie Szerokiej (stąd wzięła się jego druga, potoczna nazwa: Schützenbruderschaft vor dem Breiten Tor). Strzelnica, miejsce corocznych konkursów strzeleckich o godność króla strzeleckiego (Schützenkönig), odbywających się w środę po Zielonych Świątkach, znajdowała się u podnóża Grodziska. Korzystały z niej też inne organizacje strzeleckie. Do 1714 bractwo używało w konkursach strzeleckich jako broni wyłącznie kusz. Posiadało własną kaplicę w kościele NMP. Istniało do 1793. MS

Towarzystwo Strzeleckie Strzelców z Broni Palnej (Gesellschaft der Büchsenschützen), założone w połowie XVI wieku w związku z upowszechnianiem się broni palnej. Należeli do niego także członkowie Bractwa św. Erazma. Przestało istnieć prawdopodobnie w 1. połowie XVIII wieku, gdy w Bractwie św. Erazma upowszechniła się broń palna. MS

Bractwo Strzeleckie Fryderyka Wilhelma (Friedrich-Wilhelm Schützenbruderschaft), kontynuacja Bractwa św. Erazma, zmiana nazwy w 1793 (po przejściu Gdańska pod panowanie Prus) związana była ze staraniami o patronat ze strony króla Prus Fryderyka Wilhelma II. W 1845 uzyskało prawa korporacji publicznej. Do 1851 jego oficjalną siedzibą była dawna siedziba Bractwa św. Erazma w Bramie Szerokiej. W 1848 zapadła decyzja o budowie Domu Strzeleckiego na terenie Ogrodu Strzeleckiego przy obecnej ul. 3 Maja; oddano go do użytku 28 VII 1851 w obecności króla Fryderyka Wilhelma IV w związku z obchodami 500-lecia istnienia gdańskich bractw strzeleckich. MS

Obywatelski Korpus Strzelców (Bürger-Schützen-Corps), stowarzyszenie strzeleckie powołane przez grupę gdańszczan wiosną roku 1848 w związku z tworzeniem straży obywatelskich. Po niepowodzeniu włączenia do Bractwa Strzeleckiego Fryderyka Wilhelma podjął samodzielną działalność. Początkowo korzystał z udostępnionej przez Bractwo Fryderyka Wilhelma części strzelnicy pod Grodziskiem, później prowadził działalność organizacyjną, strzelecką i towarzyską w wynajmowanych miejscach i obiektach. W 1849 uzyskał prawa korporacji publicznej. W 1863 zbudował stałą siedzibę – dom strzelecki i strzelnicę na placu nabytym przed Bramą Oliwską, na terenie między obecnym Placem Zebrań Ludowych a ul. Kopernika (po 1945 użytkowaną przez Ligę Przyjaciół Żołnierza i Ligę Obrony Kraju). Kontynuował działalność w II Wolnym Mieście Gdańsku. MS

Schützenverein Danzig powstało w czerwcu 1905, rozwiązane decyzją członków 30 VIII 1920. MS

Bürgerschützenverein Oliva e.V., założone w lipcu 1923, zarejestrowane sądownie 21 VII 1925, istniało do 1942. Od 1929 miało siedzibę w Dworze I. W latach 30. XX wieku urządziło i użytkowało strzelnicę na gruncie dzierżawionym w Strauchmühle ( Leśny Młyn, obecnie na terenie Miejskiego Ogrodu Zoologicznego Wybrzeża). RED