BRANDES GERHARD, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
GERHARD BRANDES (1 VII 1555 Gdańsk – 17 I 1612 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn burmistrza Johanna Brandesa i Dorothei, córki rajcy Georga Schöpera. Studiował w 1569 na uniwersytecie w Wittenberdze, w 1574 w Bazylei, w 1575 w Heidelbergu. Od 1581 był ławnikiem, w 1586 conseniorem, w 1587 seniorem tego gremium. Od 1589 był rajcą, w 1591 sędzią. Od 1592 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza zajmował w 1593, 1597, 1601, 1605 i 1609, drugiego w 1592, 1596, 1600, 1604, 1608 i 1611, trzeciego w 1595, 1599, 1603 i 1607, czwartego w 1594, 1598, 1602, 1606 i 1610. W 1603 i 1606 r. był burgrabią królewskim w Gdańsku.
Nakłonił Nicolausa Volckmara do opracowania zestawu podręczników do nauki języka polskiego, w tym cieszących się dużą popularnością rozmówek niemiecko-polskich Viertzig Dialogi. Dzięki jego staraniom przyznano Volckmarowi w związku z tym stypendium Rady Miejskiej. W 1593 otwarcie wyrażał swoje nieprzejednane stanowisko (mimo pozwania Gdańska przed sąd asesorski) wobec żądań ze strony biskupa włocławskiego Hieronima Rozrażewskiego oddania katolikom kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). W tej sprawie stanowczo odmówił także latem 1593 popierającemu roszczenia biskupa królowi polskiemu Zygmuntowi III Wazie, który wówczas przebywał w Gdańsku ( wizyty króla polskiego Zygmunta III Wazy w Gdańsku). Polecił osobiście, by przy użyciu straży i miejskiego wojska, stłumić tumult, który wybuchł wskutek konfliktu pomiędzy gdańskim mieszczaństwem a dworzanami królewskimi podczas tej wizyty. Jego decyzja pozwoliła zapobiec eskalacji konfliktu, jak również uniknąć napięć na linii Rada Miejska – dwór królewski. 20 VII 1598 przywitał oficjalnie na czele Rady Miejskiej króla Zygmunta III Wazę, udającego się na wyprawę do Szwecji.
Był wyznania kalwińskiego. Około 1608 zaangażował się (wraz z burmistrzem Johannem von der Linde) w działania na rzecz obsadzenia przez kalwinistów wszystkich miejsc w Radzie Miejskiej w związku z postępami wyznania reformowanego w Gdańsku i przypadkami coraz częstszego przechodzenia członków patrycjatu miejskiego na kalwinizm. Niejako w uznaniu jego zasług na polu wzmacniania wpływów kalwińskich wśród patrycjuszowskich elit Gdańska, został przedstawiony (wkrótce po swojej śmierci) na powstałym około 1615 obrazie Isaacka van den Blocka Budowa wieży Babel (albo Rozejście się narodów) jako postać idąca obok Jana Kalwina.
W 1579 nabył kamienicę przy Langgasse 60 (ul. Długa), krótko po jego śmierci, w 1615, sprzedanej. W początkach XVII wieku był również właścicielem kamienicy przy Langer Markt 5 (Długim Targu). Po ojcu trzymał w dzierżawie od miasta Gdańska Świbno. Należały doń także Krzyżowniki (wraz z młynem), w 1609 nabył od Lukrecji, córki kupca Johanna von Achten, dzierżawę (od klasztoru oliwskiego) dworku w Sopocie (Dwór V – tzw. Kotulińskiego), w miejscu obecnej ul. Bohaterów Monte Cassino 6–8, który był w posiadaniu rodziny do 1672. W 1586 ufundował poświęcone rodzicom kamienne epitafium w kościele NMP, gdzie też sam spoczął 6 I 1612, żegnany m.in. wierszowanym utworem przez Petera Krügera.
Trzykrotnie wstępował w związek małżeński. Po raz pierwszy 1 XII 1579 z Cathariną (zm. 29 IV 1595), córką rajcy Johanna Kremera, po raz drugi 20 VI 1600 z Anną (zm. 17 IX 1601), córką rajcy Matthiasa Rüdigera, po raz trzeci 5 IX 1606 z Dorotheą z domu von Rode, wdową po rajcy Johannie Königu (zm. 27 I 1605). Miał ośmioro dzieci: synów 1/ Johanna (7 XI 1580 Gdańsk – 21 IX 1648 Gdańsk), w czerwcu 1591 zapisanego do Gimnazjum Akademickiego, studenta w Lejdzie (1599), Siennie (1604) i Królewcu (1605), ławnika (od 1615), który w 1645 złożył funkcję i podjął służbę na dworze króla polskiego Władysława IV, właściciela m.in. Krzyżowników, Świbna i Przegaliny oraz posiadłości sopockiej; 2/ Ernsta (1596 – pochowany 12 VII 1623 w kościele NMP), oraz córki: 3/ Catharinę (20 I 1583 – 1 XII 1636), od 14 XII 1604 żonę Christopha von Proen (zm. 1618), matkę jednego dziecka; 4/ Barbarę (12 XI 1586 – pochowana 12 VIII 1614), od 29 IX 1613 żonę Nathanaela Bartscha (1586–1647), matkę jednego dziecka; 5/ Annę (10 VIII 1589 – 25 III 1643), od 10 X 1619 żonę Paula Trunca (zm. 14 X 1644), matkę dwójki dzieci; 6/ Briggitę (14 I 1592 – 6 V 1664), od 1 VII 1619 żonę wdowca Reinholda Kleinfelda (1575–1628), bezdzietną; 7/ Cordulę (21 VI 1594 – 11 II 1652), od 6 X 1619 żonę rajcy Clemensa Cölmera (1587 – 1665), matkę czwórki dzieci. Imię ósmego potomka nie jest znane.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 55.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 88, 89.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 51–52.
