BRANDES JOHANN, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN BRANDES (29 I 1503 Gdańsk – 28 IV 1577 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn Dietharda (około 1470 Lubeka – 2 X 1528 Gdańsk), ławnika Głównego Miasta Gdańska (od 1504) i rajcy (od 1507) oraz Dorothei, córki burmistrza Matthiasa Zimmermanna. Miał siostrę Barbarę, żonę rajcy Georga Rosenberga i matkę burmistrza Georga Rosenberga.
Od 1536 ławnik, od 1538 rajca, w 1543 sędzia. Od 1548 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1553, 1557, 1560, 1565 i 1569; drugiego w 1552, 1556, 1561, 1564, 1568 i 1572; trzeciego w 1549, 1551, 1554, 1559, 1563, 1567, 1571, 1576 i 1577; czwartego w 1548, 1550, 1555, 1558, 1562, 1566, 1570, 1573, 1574 i 1575. W latach 1553, 1556, 1559, 1563 i 1569 był burgrabią królewskim w Gdańsku. W latach 1556-1576 był inspektorem kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP), nadzorował także z ramienia Rady Miasta gdańskie szpitale. W 1554 został nobilitowany; dyplom nobilitacyjny otrzymał z rąk cesarza niemieckiego Ferdinanda I Habsburga.
W listopadzie 1556 (wraz z rajcą Johannem von der Linde) przebywał w Warszawie w celu uzyskania od króla polskiego Zygmunta Augusta zatwierdzenia przywileju wolnego wyznawania luteranizmu w Gdańsku. Jako przewodniczący poselstwa gdańskiego na sejm warszawski dostał od władcy milczącą zgodę na udzielanie w Gdańsku komunii pod dwiema postaciami. Efektem tych zabiegów było uzyskanie w lipcu 1557 oficjalnego przywileju wystawionego przez monarchę, zezwalającego na swobodne funkcjonowanie w Gdańsku wyznania luterańskiego, a także uznanie gdańskich luteranów za pełnoprawnych obywateli państwa.
Prowadził w tym czasie korespondencję z biskupem warmińskim Stanisławem Hozjuszem, który żywił nadzieję na jego przejście na katolicyzm. Jego orientacja wyznaniowa nie jest jednak pewna. Nie można wykluczyć, że mimo oficjalnego przyznawania się do luteranizmu skłaniał się po cichu ku kalwinizmowi (pod koniec XVI wieku Brandesowie już jawnie deklarowali się jako kalwini).
W 2. połowie lat 60. XVI wieku był zaangażowany w obronę autonomii pruskiej przed planami króla polskiego Zygmunta Augusta i sejmu zmierzającymi do unifikacji Prus Królewskich z Koroną. W 1568 i na początku 1569 (w styczniu 1569 został zastąpiony przez burmistrza Georga Kleefelda) posłował w imieniu Rady Miejskiej do króla w sprawie odwiedzenia go od pomysłu likwidacji autonomii Prus Królewskich. Nie osiągnął sukcesu, monarcha pozostał głuchy na sugestie gdańszczan, zamierzając wbrew ich woli doprowadzić swój projekt polityczny do końca.
W 1576 wraz z pozostałymi burmistrzami i rajcami opowiedział się za kandydaturą do tronu polskiego cesarza Maksymiliana II Habsburga i przeciwko elekcji Stefana Batorego, co w dalszej konsekwencji – wobec uporu Gdańska żądającego od koronowanego tymczasem na króla Stefana Batorego uprzedniego zatwierdzenia przywilejów miasta – doprowadziło do wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym. Uczestniczył i służył radą w przygotowaniach Gdańska do oblężenia przez wojska polskie w 1577.
Zapewne dzięki jego inicjatywie sprowadzony został do Gdańska i zatrudniony w 1565 na stanowisku budowniczego miejskiego drezdeński architekt renesansowy i fortyfikator Hans Kramer, projektant nowożytnych obwałowań.
Aktywnie prowadził działalność kupiecką angażując kapitały w handel morski. Pod koniec życia zapisał w testamencie ulokowaną w kasie zapomogowej Kamlarii sumę 800 florenów, z której odsetki miały być przeznaczane na finansowanie stypendiów dla zdolnej gdańskiej młodzieży wysyłanej na zagraniczne studia. Właściciel między innymi Krzyżowników i dzierżawca Świbna.
Wstępował dwukrotnie w związek małżeński. Po raz pierwszy w 1532 z Hedwig (zm. 16 II 1549), córką rajcy Georga Proitego, po raz drugi w 1550 z Dorotheą (zm. 1587), córką rajcy Georga Schöpera, dwukrotną wdową po ławniku Georgu Klugem i rajcy Johannie Zierenbergu. Z obu małżeństw miał łącznie 15 dzieci (11 z pierwszego związku), z których pięcioro zmarło w dzieciństwie. Córka Anna (1540–1604) była od 20 II 1558 żoną Hilariusa Speimanna (zm. 1569), matką burmistrza Johanna Speimanna; Catharina (1543–1584) była drugą żoną Michaela Rogge, rajcy i burgrabiego, matką burmistrza Johanna Roggego, córka Barbara była żoną rajcy Johanna von Kempena i matką burmistrza Eggerta von Kempena. Tylko jeden syn z drugiego małżeństwa, Gerhard Brandes, kontynuował urzędniczą karierę w Gdańsku, dochodząc do godności burmistrza. Młodszy od niego Diethard pełnił funkcję mincerza miejskiego. Syn Johann (z pierwszego związku) zajmował się handlem morskim, w który intensywnie lokował kapitały, a także zajmował się na wielką skalę eksportem do Europy Zachodniej polskiego zboża przywożonego do Gdańska.
Zmarł kilkanaście dni po klęsce oddziałów gdańskich w bitwie z wojskami polskimi pod Lubieszowem. Został pochowany w kościele NMP, w którym w 1586 jego syn Johann ufundował (zachowane do dzisiaj) monumentalne kamienne epitafium poświęcone pamięci zarówno ojca jak i matki (choć ta zmarła w 1587), wykonane prawdopodobnie przez Wilhelma van den Blocka. Zapewne ten sam artysta po 1587 zaprojektował płytę nagrobną obojga małżonków, przeznaczoną do rodowej kwatery grobowej w kościele NMP.
