BURCKHARDT CARL JAKOB, komisarz Ligi Narodów
| < Poprzednie | Następne > |
CARL JAKOB BURCKHARDT (10 IX 1891 Bazylea – 3 III 1974 Château de la Baie w Vinzel (kanton Vaud, Szwajcaria)), Wysoki Komisarz Ligi Narodów w Gdańsku. Syn prawnika i polityka Carla Christopha (5 XII 1862 Bazylea – 19 II 1915 Birsfelden (kanton Bazylea-Okręg)) i poślubionej w 1890 Hélène Aline z domu Schazmann (1871 Genewa – 1949 Bazylea). Brat Theodory (1896–1982), historyka, zamężnej Mühll. Ukończył gimnazja w Bazylei i Glarisegg. Studiował na uniwersytetach w Bazylei, Zurichu, Monachium i Getyndze. Z wykształcenia historyk. W latach 1919-1922 był szwajcarskim attaché w Wiedniu. Od 1922 doktor, od 1927 doktor habilitowany, od 1929 profesor uniwersytetu w Zurichu, od 1932 w Genewie.
Dzięki poparciu niemieckiego dyplomaty Ernsta von Weizsäckera 17 II 1937 mianowany (ostatnim) wysokim komisarzem Ligi Narodów (LN) w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG). W jego działalności dostrzec można tendencje do wycofywania się LN z II WMG. 19 I 1939, nie chcąc podać się do dymisji, skierowany przez LN na przymusowy urlop. Do Gdańska powrócił 23 VI 1939, podejmując próby pośredniczenia między stroną polską a gdańską w celu utrzymania pokoju, rozmawiał także między innymi w tej sprawie 11 VIII 1939 z Adolfem Hitlerem w jego kwaterze w Berchtesgaden. Proniemiecki, wykazywał zrozumienie dla rewizjonistycznych dążeń, zachował bierną postawę wobec kwestii gdańskich Żydów i antyhitlerowskiej opozycji. 1 IX 1939 otrzymał od Alberta Forstera nakaz opuszczenia Gdańska w ciągu dwóch godzin. Autor wspomnień Moja misja w Gdańsku 1937–1939.
Od 1933 był członkiem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, wizytującym między innymi niemieckie obozy koncentracyjne w Esterwegen, Dachau i Lichtenburgu (1935, 1936), w latach 1941-1949 jego prezes. W 1945-1949 był ambasadorem szwajcarskim w Paryżu. Następnie zajął się pracą pisarską. Był między innymi autorem trzytomowej biografii kardynała Richelieu (1935-1967) i biografii Marii Teresy (1932). Członek Niemieckiej Akademii Języka i Literatury oraz członek zagraniczny Bawarskiej Akademii Nauk. Doktor honoris causa uniwersytetów w Bazylei, Grenoble i Lille. Honorowy obywatel Lille i Lubeki (za udział w ratowaniu tamtejszej Starówki, 1950).
W okresie gdańskim odznaczony Krzyżem Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (25 VII 1938). Kawaler Klasy Pokojowej Orderu Pour le Mérite (1955). Odznaczony także między innymi francuską Legią Honorową, medalem Willibalda Pirckheimera (1958), plakietą honorową Goethego miasta Frankfurt nad Menem (1949), austriacką Odznaką Honorową za Naukę i Sztukę (1959). Laureat m.in. Nagrody Pokojowej Księgarzy Niemieckich (1954), Nagrody Johanna Petera Hebla (1959), Nagrody Kulturalnej Miasta Bazylei (1961).
Od 1926 żonaty z Marie-Elisabeth (1906–1989), córką Fryderyka Gonzagi de Reynold de Cressier. Mieli dwie córki: Henriette (1929–2021) i Sabine (ur. 1934). Pochowany z żoną i córką Henriette na cmentarzu w Vinzel. W 1957 jego imię otrzymało gimnazjum w Lubece.
Bibliografia:
Andrzejewski Marek, Burckhardt Carl Jakob, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement I, Gdańsk 1998, s. 49-50.
Andrzejewski Marek, Wolne Miasto Gdańsk (1920–1939). Leksykon biograficzny, Gdańsk 2009, s. 23-24.
