CAFE DERRA
| < Poprzednie | Następne > |
„CAFE DERRA” („Kawiarnia Derra”), Karthäuserstrasse 22–24 (ul. Kartuska). Początkowo, wzmiankowana od 1878, oberża „Moldenhauer” należąca do Heinricha Moldenhauera, mieszkającego przy Weidengasse 8/9 (ul. Łąkowa), od 1897 określana jako „Cafe Moldenhauer”, drewniana restauracja z ogródkiem, należąca do Marthy Moldenhauer. W latach 1900––1904 funkcjonowała pod nazwą „Cafe Grabow”, w 1909 jako „Cafe Julius Schulz”. W 1910 lokal przejęli mieszkający przy Hundegasse 110 (ul. Ogarna) dotychczasowy starszy kelner Józef (Josef) Derra (29 I 1879 Stangenberg / Prątnica (od 1914 w granicach Tczewa) – 1922), syn kolejarza Jana i Pauliny z domu Witkowskiej, oraz jego (od 25 IX 1906) żona Franciszka Gdaniec (ur. 2 X 1878 Klein Schlanz / Mała Słońca koło Tczewa), oboje wyznania katolickiego. Na otwarcie swojej kawiarni i restauracji zapraszali w niedzielę 3 IV 1910, polecając "koncert kawowe" we wtorki i czwartki.
Nowi właściciela byli rodzicami Helmuta Josepha (ur. 8 XII 1909), Elisabethy Pauliny (22 VI 1912 – 15 III 1913), Evy Marii (ur. i zm. 11 V 1914). Po rozbudowie lokal funkcjonował pod nazwą „Cafe Derra”.
W skład kompleksu wchodziły: restauracja, kawiarnia, salon bilardowy, pawilon muzyczny, plac zabaw dla dzieci, dwie werandy, duży, zadrzewiony ogród. Sala główna mogła pomieścić do 500 gości, na terenie ogrodu kawiarnianego, z gęsto rozstawionymi stolikami w stylu paryskim i altankami letnimi, mogło przebywać dodatkowe 1000 osób. Odbywały się tu zabawy karnawałowe i imprezy sylwestrowe, letnie nocne bale, popołudniowe zabawy dla dzieci, weekendowe zabawy taneczne, jesienne festyny wina, koncerty na świeżym powietrzu, przedstawienia sztuk teatralnych oraz pokazy walk bokserskich. Okazjonalnie organizowano wystawy psów, królików, gołębi i kotów, wystawy połączone ze sprzedażą wyposażenia ogrodowego. W początkach I wojny światowej, 1 X 1914, lokal reklamował się jako jedyna gdańska restauracja jeszcze nie zajęta na cele szpitalne, organizując Patriotisches Familienkonzert.
W okresie II Wolnego Miasta Gdańska obiekt wynajmowany był na spotkania partii i stowarzyszeń (socjalistów, nacjonalistów, socjaldemokratów), także Polonii Gdańskiej. W latach 20. XX wieku odbywały się tutaj spotkania gdańskiej Polonii, między innymi Towarzystwa Budowy Kościoła Chrystusa Króla z zabawami organizowanymi przez ks. Franciszka Rogaczewskiego; w 1921 Zjednoczenia Zawodowe Polskie zorganizowało obchody święta Konstytucji 3 maja, w niedzielę 6 VIII 1922 odbył się tu II Zjazd Kół Śpiewaczych VI Okręgu Gdańskiego, 6 IX 1925 zabawa letnia na rzecz budowy kościoła polskiego we Wrzeszczu i na rzecz powodzian organizowana przez Towarzystwo św. Zyty, 14 I 1923 obchodzono tu 39. rocznicę powstania Towarzystwa Ludowego „Jedność”,
30 III 1927 świętowano uroczyste wręczenie sztandaru Towarzystwu Ludowemu „Oświata”, 24 IV 1927 harcerze Gimnazjum Polskiego uczcili 50-lecie śmierci Aleksandra Fredry wystawieniem jego jednoaktowej komedii Nikt mnie nie zna w reżyserii Michała Urbanka, itp.
Od końca lat 20. XX wieku obiekt stał się miejscem spotkań gdańskich narodowych socjalistów, nazywany był przez nich „Kampf Lokal”. 24 X 1930 po raz pierwszy spotkał się tu z lokalnym aktywem partyjnym przybyły z Berlina Albert Forster, wymuszając na obecnych wierność i posłuszeństwo Adolfowi Hitlerowi. W rocznicę tego wydarzenia, co roku odbywały się przemarsze nazistów z Targu Siennego do „Cafe Derra”. W 1941 lokal został przejęty przez wojsko.
Przetrwał II wojnę światową bez większych zniszczeń, w 1945 służył Rosjanom za magazyn zdobyczy wojennych (meble, maszyny do szycia, zegary, dywany, obrazy) przed ich wywiezieniem w głąb ZSRR. W 1945 ponownie na krótko otwarto tam kawiarnię i bar dancingowy (jak głoszono na afiszach parkiet dancingowy mógł pomieścić 300 par), po czym właścicielem obiektu został klub sportowy Gwardia ( GKS Wybrzeże) Gdańsk. Obiekt, przebudowany na halę treningową z możliwością zorganizowania miejsc dla 1200 widzów, oddano do użytku 18 XII 1950. Odbył się w niej nawet 14 I 1951 pierwszoligowy, derbowy mecz bokserski Gwardia/Wybrzeże – Kolejarz ( Gedania) 14:6. Sekcja bokserska GKS Wybrzeże korzystała z obiektu do 1990. W latach 70. XX wieku odbywały się tam także treningi innych sekcji klubowych, między innymi młodzieżowych grup (młodzicy, juniorzy) sekcji judo, piłki ręcznej i koszykówki.
W pierwszych dniach stanu wojennego w 1981 część byłego ogrodu służyła za punkt zbiorczy pojazdów służb mundurowych. Od 1992 w części dostępnej od strony ul. Kartuskiej mieści się sklep „Car-Lack”, oferujący farby, lakiery i akcesoria samochodowe. Teren byłego ogrodu wykorzystywany jest od lat 90. XX wieku jako miejsce parkowania samochodów.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, 1609/832, nr 843; nr 4972; 1609/1004 nr 1885; 1609/1035 nr 523; 1609/1045 nr 1066; 1609/1059 nr 937 (rodzina Derrów).
„Danziger Zeitung”, nr 152 z 2 IV 1910 (zaproszenie na otwarcie); nr 458 z 1 X 1914, s. 4.
„Gazeta Gdańska”, nr 96 z 3 V 1921; nr 38 z 16 II 1922, s. 4; nr 199 z 29 VIII 1925, s. 4; nr 205 z 5 IX 1925, s. 5 i inne roczniki.
Grott Wojciech, Siedlce jako dzielnica Gdańska w okresie międzywojennym. Wybrane aspekty życia codziennego, „Rocznik Gdański”, t. 75–76, 2015–2016, s. 151.
Grott Wojciech, Siedlce – życie religijne, gospodarcze i rozrywkowe, 2019 https://www.gdanskstrefa.com/siedlce-zycie-religijne-gospodarcze-i-rozrywkowe/.
Kawiarnia Grabow, 2019, https://muzeumpomorza.pl/resource/3174_gdansk-kawiarnia-grabow-.html.
Kot Tomasz, Niezwykła historia Cafe Derra. Restauracja, jaskinia NSDAP, klub sportowy, 2015, https://historia.trojmiasto.pl/Niezwykla-historia-Cafe-Derra-Restauracja-jaskinia-NSDAP-klub-sportowy-n89833.html#tri.
Pisarska-Umańska Anna, "Cafe Derra", 2015 www.gdanskstrefa.com: https://www.gdanskstrefa.com/cafe-derra/.
