DĄBROWSKI FRANCISZEK, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
FRANCISZEK JÓZEF DĄBROWSKI (17 IV 1904 Budapeszt – 24 IV 1962 Kraków), zastępca dowódcy polskiej placówki na Westerplatte, honorowy obywatela miasta Gdańska. Syn porucznika armii austro-węgierskiej, w Wojsku Polskim generała brygady Romualda (1874 – wrzesień 1939 Lwów, rozstrzelany przez Rosjan) i Elizabeth z domu Broulik (zm. 1944, wywieziona do Kazachstanu). Naukę rozpoczął w 1910 w szkole ludowej w Budapeszcie, uczęszczał do wojskowej niższej szkoły realnej w Wiedniu-Ems. Od 1918 z rodzicami w Krakowie, wstąpił do Szkoły Podchorążych w Łobzowie (przemianowanej na Korpus Kadetów nr 1 i w następnym roku przeniesionej do Lwowa). Po jej ukończeniu i zdaniu matury od 1921 do lipca 1923 uczył się w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. Jako podporucznik służył w 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku, w trakcie służby ukończył Szkołę Strzelania Artyleryjskiego w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu, awansował do stopnia porucznika, został dowódcą kompanii. Od 1930 był wykładowcą-instruktorem broni i terenoznawstwa w kompanii ciężkich karabinów maszynowych w Szkole Podchorążych Rezerwy w Biedrusku, od 1932 służył jako dowódca plutonu szkolnego i kompanii w 29 Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich w Kaliszu.
W grudniu 1937, w randze kapitana, przydzielony został do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, jako dowódca oddziału wartowniczego i zastępca komendanta placówki. Zajmował się szkoleniem żołnierzy i przygotowywaniem do obrony. Według niektórych relacji to on, po załamaniu nerwowym mjr. Henryka Sucharskiego, od 3 IX 1939 był faktycznym dowódcą obrony placówki. Po kapitulacji przebywał w obozie jenieckim Stalag I A w Klein Dexen (obecnie Dołgorukowo w obwodzie kaliningradzkim (Rosja)), w obozie przejściowym w Prabutach, w oflagach XVIII A w Lienzu (Tyrol, Austria) i II C w Woldenbergu (Dobiegniew), po wyzwoleniu w Krakowie.
30 VII 1945 powołany do służby wojskowej, skierowany został (jako dowódca plutonu oficerskiego) do I Samodzielnego Morskiego Batalionu Zapasowego, stacjonującego naprzeciw Westerplatte (po drugiej stronie Wisły) w Gdańsku- Nowym Porcie, zamieszkał przy ul. Oliwskiej 34C. 10 VIII 1945 zweryfikowany do stopnia komandora podporucznika (odpowiednik majora w piechocie), po przeformowaniu poprzedniej jednostki został szefem sztabu Szkolnego Pułku Marynarki Wojennej. Od 1 II 1946 do 9 XII 1949 był dowódcą Kadry MW (od marca 1947 w Ustce). Czynił zabiegi w sprawie upamiętnienia walk na Westerplatte w 1939, był inicjatorem powołania Związku Obrońców Westerplatte, 1 IX 1946 w obecności marszałka Polski Michała Roli-Żymierskiego odsłonił tablicę z nazwiskami 15 poległych i betonowy krzyż. Od 1 I 1947 komandor porucznik, wstąpił w tym roku do Polskiej Partii Robotniczej, od 10 XII 1949 szef Biura Dowódcy MW w Gdyni; stanowiska nie objął z powodu choroby (gruźlica), w 1 połowie 1950 przebywał w sanatorium wojskowym w Otwocku, w lipcu tego roku uznany za niezdolnego do służby wojskowej i zwolniony.
Mieszkał w Krakowie, w okresie nasilenia represji stalinowskich szykanowany, zwolniony z pracy kasjera w klubie międzynarodowej prasy i z pracy tłumacza z węgierskiego, pracował jako sprzedawca w kiosku, szył pantofle dla spółdzielni pracy. Po politycznej odwilży, w 1957 znalazł stałe zatrudnienie w Wydziale Planowania Centralnego Biura Aparatury Chemicznej i Chłodniczej, w 1958 w Przedsiębiorstwie Transportu Spedycyjnego Budownictwa w Nowej Hucie.
Udzielał się społecznie, organizował spotkania westerplatczyków (w 1957: w marcu w Kielcach, we wrześniu na Westerplatte), z okazji 21. rocznicy wybuchu II wojny światowej brał udział w Zjeździe Obrońców Wybrzeża w Gdańsku. Napisał z inicjatywy Mariana Pelczara Wspomnienia z obrony Westerplatte (1957). Odznaczony m.in. Medalem za Wojnę 1918–1921, Medalem 10-lecia Niepodległości, Srebrnym (1939) i Złotym (1946) Krzyżem Zasługi, Krzyżem Virtuti Militari V klasy (1945), w 2019 upamiętniony Orłem Jana Karskiego. Żonaty był z Heleną (7 X 1911 - 3 VIII 1962), ojciec Elżbiety Dąbrowskiej-Kulmala, miał przybranego syna Aleksandra Cichowicza. Pochowany wraz z żoną w Alei Zasłużonych Cmentarza Rakowickiego w Krakowie. Od 21 V 1998 uchwałą Rady Miasta Gdańska, podobnie jak wszyscy członkowie załogi WST na Westerplatte z 1939, otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Gdańska. W Gdańsku także patron Szkoły Podstawowej nr 53, następnie Gimnazjum nr 34 w Nowym Porcie, był także patronem Morskiej Brygady Okrętów Pogranicza (15 IV 1967 – 1 VIII 1991) ( Morski Oddział Straży Granicznej).
Bibliografia:
Drzycimski Andrzej, Dąbrowski Franciszek, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1992, s. 298—299.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy. Losy Obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, Gdańsk 1999, s. 69—72.
Rut Sławomir, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r., Gdańsk 2023 (przez indeks).
Tuliszka Jarosław, Westerplatte 1926-1939. Dzieje Wojskowej Składnicy Tranzytowej w Wolnym Mieście Gdańsku, Toruń 2002, s. 221—228.
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1978.
Witkowski Rafał, Komandor porucznik Franciszek Dąbrowski (1904—1962) — zastępca dowódcy obrony Westerplatte, „Nautologia”, 1989, nr 1, s. 72—80.
