DŁUGA
| < Poprzednie | Następne > |
i Wieżą Więzienną, Aegidius Dickmann, 1617
DŁUGA (1331 longa platea, Langgasse), ulica. Początkowo trakt wiodący do przeprawy przez Motławę i dalej w kierunku Prus. Najdawniejsze ślady drewnianej zabudowy (pod Ratuszem Głównego Miasta) pochodzą z początku X wieku. Od czasów powstania Głównego Miasta w latach 20. XIV wieku najważniejsza jego ulica, do XVII wieku traktowana łącznie z Długim Targiem. Droga wjazdu do Gdańska królów polskich, stąd określana potocznie (wraz z Długim Targiem i z przedłużeniem na Długie Ogrody) Drogą Królewską.
Z ratuszem, zamieszkiwana przez najmożniejsze rodziny mieszczańskie, zajmowana przez ważne urzędy. Najbardziej znane są: Dom Uphagena (nr 12); tzw. dom Ferberów (nr 28, od płaskorzeźb na drzwiach wejściowych zwanych „Adam i Ewa”, z 1560, w stylu renesansowym, zwieńczony herbami Polski, Prus Królewskich i Gdańska, w latach 1789–1804 własność rodziny Frantziusów, następnie Steffensów); tzw. Lwi Zamek (nr 35, z roku 1569, między innymi w latach 1615–1780 własność rodziny Schwartzwaldów, miejsce zamieszkania króla polskiego Władysława IV podczas pobytu w Gdańsku w 1636 roku); tzw. dom Czirenbergów (nr 29, z około 1620, z fasadą o manierystycznych formach niderlandzkich Abrahama van den Blocka, między innymi własność burmistrza Johanna Czirenberga; w początku XX wieku na I piętrze urządzona przez Lessera Giełdzińskiego w jego mieszkaniu ekspozycja rzemiosła artystycznego); tzw. dom Schumannów (nr 45, z 1560, w stylu renesansowym, od połowy XVII wieku do 1861 rodziny Schumannów; od 1912 w sieni funkcjonowała kawiarnia; od 1917 Disconto-Gesellschaft Danzig (Gdański Bank Dyskontowy), obecnie siedziba Gdańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i redakcji „Jantarowych Szlaków”).
Od 1834 miejsce głównej siedziby poczty (od 1834: nr 22/23, budynek poczty), banków (oprócz nr. 45 także nr. 32–34 Danziger Privat-Aktien-Bank; nr 37 – od 1920 na piętrze oddział Polskiego Banku Komisowego; nr 47 – kamieniczka od 1611 włączona w kompleks Ratusza Głównego Miasta, siedziba biur miejskich, w latach 1922–1945 parter przebudowano na biura i kasy Danziger Sparkasse; nr 50–51 – od 1924 Warszawski Bank Stołeczny; nr 57 – w latach 1921–1926 Bank Przemysłowców z Poznania; nr 60–61 w przyziemiu – w okresie 1920–1924 siedziba polskiego Banku Pomorskiego), kin (nr 57 od 1939 kino Tobis-Palast, następnie z nr. 58 do 1993 Leningrad, następnie kino Neptun; nr. 60–61 w przyziemiu – kino Rathaus), słynnych w Gdańsku cukierni (nr 50, od 1793 własność rodziny Grentzenbergów, założycieli jednej z najstarszych gdańskich cukierni, słynnej z wyrobów marcepanowych), ekskluzywnych sklepów różnych branż (na przykład domy towarowe: nr 69 od 1900, nr 72 od 1904, nr 75–78 stopniowo rozbudowywany, w latach 1908–1925 firmy Nathaniela Sternfelda), aptek (na przykład nr 73 Apteka Pod Lwem).
Od 2. połowy XVII wieku rzadko zadrzewiona, do roku 1873 zlikwidowano przedproża, bruk zastąpiono kostką ze szwedzkiego granitu. W latach 1853–1854 dotarł tu gaz z gazowni miejskiej ( gazownie), w latach 1871–1873 doprowadzono nowe instalacje wodociągowo-kanalizacyjne, zastępując działający od początku XVI wieku wodociąg z wodą z Potoku Siedleckiego i Kanału Raduni. W latach 1834–1880 jeździły nią dyliżanse pocztowe, mające stację na Postgasse (ul. Pocztowa), od 1846 kursowały omnibusy, od 1885 tramwaj konny, od 1896 elektryczny, zlikwidowany w 1959 ( tramwaje). W XIX wieku pojawiło się przy niej więcej sklepów, domów towarowych i siedzib instytucji, traciła mieszkańców: w 1880 było ich 1080, w 1914 tylko 491.
W 1945 zniszczona, odbudowana w latach 1950–1953 według zachowanych dawnych planów i rycin; elewacje frontowe nawiązywały do wyglądu sprzed przebudowy w XIX wieku. Nowy wystrój malarsko-rzeźbiarski jest dziełem gdańskich artystów plastyków. Zachowano ciągłą numerację domów: po stronie południowej rosnącą w kierunku Długiego Targu, po stronie północnej rosnącą ku zachodowi ( ulice). W 1963 po raz pierwszy zamknięta dla ruchu kołowego w okresie wakacyjno-turystycznym. W latach 1971–1973 usunięto z ulicy tory tramwajowe, a w miejsce bruku ułożono granitowe płyty chodnikowe.
Wraz z odbudową otwierano kolejne sklepy, restauracje i miejsca publicznej użyteczności. Między innymi 4 I 1951 pod nr 16/17 otwarto sklep jubilerski, 2 I 1952 na skrzyżowaniu z ul. Tkacką otwarto pierwszy w Gdańsku Dom Dziecka „Jaś i Małgosia” (w lutym 1969 przeniesiony na ul. Grobla I, od 21 VII 1972 kawiarnia LOT-u), a pod nr 62/63 księgarnię Domu Książki, 6 II 1953 pod nr 73 otwarto sklep sportowy, a na rogu z ul. Pocztową restaurację "Wieloryb". 5 I 1957 pod nr 75, w miejscu tymczasowej stołówki dla pracujących przy odbudowie, otwarto restaurację "Gedania" (w pierwszym okresie codzienne koncerty od 20.00 do 23.00, w sobotę i niedziele dancingi od 20.00 do 2.00). Pod nr 35 otwarto 18 I 1957 Klub Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, zamknięty w 2022. 16 XII 1968, w pomieszczeniach byłego sklepu odzieżowego MHD, otwarto popularny Cocktail-bar.
