DAS ITZT-LEBENDE DANTZIG…, spis urzędników
< Poprzednie | Następne > |
„DAS ITZT-LEBENDE DANTZIG…”, drukowane spisy gdańskich urzędników, publikowane w latach 1741, 1743–1744, 1746, 1748, 1752, 1753–1792. Nawiązały do wcześniejszych rękopiśmiennych, gdańskich odpowiedników prowadzonych co najmniej od 1342 oraz do podobnych publikacji wydawanych w XVIII wieku w innych miastach (m.in. we Wrocławiu czy Lipsku). Spisy miały charakter praktyczny, informacyjny, z czasem przyjęły też funkcję historyczną oraz komemoratywną.
Po raz pierwszy spis ukazał się drukiem w Gdańsku po 29 III 1741. Jego pełny tytuł brzmiał „Das itzt-lebende Dantzig. Anno 1741. Nach der im Monat Martio gehaltenen Kühr und Verkührung der Aemter”. Liczył 96 ponumerowanych stron, cena sprzedaży wynosiła 15 groszy. Wydawcą i zarazem drukarzem do chwili śmierci w 1778 był ► Thomas Johannes Schreiber. Rocznik na 1779 opublikował jego syn, Johann Carl. Począwszy od wydawnictwa na 1780 wydawał je ► Daniel Ludwig Wedel.
Co najmniej od 1754 spisy publikowane były na dwóch rodzajach papieru, lepszego i gorszego gatunku. W 1764 początkową część tytułu „Das itzt-lebende Dantzig…” zamieniono na „Das jetzt-lebende Dantzig…”. Roczniki zwykle miały po 100 stron. Do druku używano tylko czarnej farby, czcionki zwanej frakturą, a rzadziej barokowej antykwy. Na końcu wydawnictwa zazwyczaj umieszczano ozdobny finalik graficzny.
W spisach podawano personalia: burmistrzów, rajców i ławników ► Głównego oraz ► Starego Miasta Gdańska, osób wchodzących w skład ► Trzeciego Ordynku (z podziałem na cztery ► Kwartały), poszczególnych urzędników, skład Rady Wojennej, kapitanów, pułkowników i chorążych miejskich regimentów oraz garnizonu, głównodowodzących Twierdzą Wisłoujście, władz religijnych (w tym opiekunów kościołów i szpitali), skład ► Kolegium Szkolnego, osób mających pieczę nad szkołami prywatnymi i dla pauprów, profesorów ► Gimnazjum Akademickiego, członków gdańskiego ► Towarzystwa Przyrodniczego (począwszy od rocznika na 1748), władz szkół przykościelnych, prywatnych i innych placówek szkolnych, miejskich bibliotekarzy, drukarzy, księgarzy (od wydawnictwa na 1748), konsulów (tylko do rocznika na 1746), praktykujących lekarzy oraz aptekarzy. W poszczególnych rocznikach układ treści nieznacznie się zmieniał. Indeks nazwisk osób zamieszczonych w publikacji ukazał się tylko w pierwszym roczniku. Od wydania na 1752 dołączano na końcu spis treści. Ogłoszenia dotyczące sprzedaży poszczególnych roczników publikowano w ► „Danziger Erfahrungen” (zmieniało ono swoje tytuły). Tam też ukazywały się informacje o ewentualnych pomyłkach drukarskich i merytorycznych. Zwykle zachęcano do zakupu w drugim kwartale roku.
Druku spisów zaprzestano po przejściu Gdańska w granice Królestwa Pruskiego w 1793. Powrócono do druku na krótko w okresie napoleońskiego ► I Wolnego Miasta Gdańska. Ukazały się wówczas roczniki „Das neue jetzt-lebende Danzig…” na lata 1809 i 1810. Jeszcze pod koniec XVIII wieku informacje zawarte w tych spisach przejęły książki adresowe.
Dokumentacje gdańskich drukarni nie przetrwały, dlatego nie wiadomo, w jakim nakładzie ukazały się poszczególne roczniki. Do czasów współczesnych zachowało się co najmniej po jednym egzemplarzu każdego z nich. Najwięcej przechowywanych jest w ► Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk. Spis na 1777, wraz z dwiema gdańskimi książkami adresowymi, został opublikowany przez Reinharda Wenzela, „Das Danziger Adreßbuchwesen” (Hamburg 2004).
Bibliografia:
„Das itzt-lebende Dantzig…“, Dantzig 1741, 1743–1744, 1746, 1748, 1752, 1753–1763.
„Das jetzt-lebende Dantzig…”, Dantzig 1764–1792.
„Das neue jetzt-lebende Danzig…”, Danzig 1809, 1810.
Paluchowski Piotr, „Das itzt-lebende Dantzig…”, drukowane spisy gdańskich urzędników z lat 1741–1810, „Libri Gedanenses”, t. 37, 2020, s. 67–81.