DEIK WŁADYSŁAW, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
WŁADYSŁAW DEIK (16 V 1901 Smolsin (Smołdzino), pow. kartuski – 10 XI 1986 Gdańsk), obrońca Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte w 1939, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Augustyna, rolnika, oraz Julianny z domu Sela, brat Agnieszki (5 I 1912 – 14 XII 1987), matki Alfreda Küstera. Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej w Borkowie. Do 1920 pracował w gospodarstwie rodziców.
W latach 1921–1923 służył w 1. Pułku Ułanów Krechowieckich w Augustowie. W czasie służby ukończył szkołę podoficerską. Po demobilizacji początkowo bezrobotny, następnie pracował jako cieśla, zdobył zawód kierowcy samochodowego. Od 1923 do 1925 pracował jako cieśla przy budowie portu w Gdyni. Od 1925, z przerwami, pracował w Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, 1 X 1937 został zatrudniony na stałe jako pracownik cywilny, cieśla i stolarz, z kategorią niższego funkcjonariusza kontraktowego (od 1 IV 1939 X kategorii). Działał w polskich organizacjach na terenie II Wolnego Miasta Gdańsk, m.in. wchodził w skład pierwszego Zarządu powołanej 23 V 1937 Gminy Polskiej Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku.
W sierpniu 1939 zmobilizowany jako sierżant rezerwy z przydziałem do WST. Rozkazem komendanta WST, mjr. Henryka Sucharskiego został wyznaczony na dowódcę placówki „Deik” (od jego nazwiska), umiejscowionej między Wartownią nr 2 a placówką „Przystań” nad kanałem portowym, w której przygotowaniu brał udział w sierpniu 1939. W trakcie walk 1 IX 1939 przeniesiony na placówkę „Tor kolejowy” między Wartownią nr 5 a placówką „Fort”. Po nalocie 2 września brał udział w ratowaniu żołnierzy ze zburzonej Wartowni nr 5. W trakcie walk został ranny w nogi i głowę.
Po kapitulacji nie otrzymał statusu jeńca wojennego i jako jeniec cywilny nr 5632 znalazł się w obozie Stutthof oraz w jego filiach w obozie dla Polaków w Nowym Porcie, w Matzkau ( Maćkowy) i w Grenzdorfie (Graniczna Wieś koło Trąbek Wielkich). Brał udział w porządkowaniu terenu Westerplatte i pochówku ciał poległych polskich żołnierzy. Na przełomie 1941/1942 przez dziewięć miesięcy był przetrzymywany przez gestapo w Gdańsku. Po zwolnieniu w marcu 1942 pracował w firmach budowlanych na terenie Gdańska. Dobrowolnie zgłosił się do pracy w Niemczech. Pracował na terenie Berlina, Koblencji, a następnie w ramach Organisation Todt (Organizacja Todt) na froncie wschodnim. W 1944 znalazł się na terenie Protektoratu Czech i Moraw (obecnie Czechy). 12 VII 1945 został zwolniony z obozu pracy w miejscowości Tábor (Czechy).
Od lipca 1945 ponownie w Gdańsku. Otrzymał małe gospodarstwo rolne w Gdańsku-Brętowie przy ul. Słowackiego 102. Pracował również jako kierowca w Państwowej Komunikacji Samochodowej (PKS) w Gdańsku. W latach 1954–1958, 1958–1961, 1961–1965 był członkiem Dzielnicowej Rady Narodowej Gdańsk-Wrzeszcz. Brał udział w spotkaniach z młodzieżą szkolną, w jednostkach wojskowych, zakładach pracy, domach kultury. Był członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD) w Gdańsku Nowym Porcie, Związku Inwalidów Wojennych, Związku Obrońców Westerplatte w Gdańsku. 9 V 1966 otrzymał awans do stopnia chorążego piechoty w stanie spoczynku.
30 VIII 1958 otrzymał dyplom Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej i Przewodniczącego Rady Okręgowej Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich w Gdańsku z adnotacją: „zasłużył się dobrze w walce o sprawę polską w b. Wolnym Mieście Gdańsk”. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari (1990, pośmiertnie), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967), Srebrnym Medalem „Zasłużonym na Polu Chwały” (1960), medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939” (1982), medalem „Za Odrę, Nysę i Bałtyk” (1945), Medalem Obrońców Ojczyzny (1923), Odznaką Grunwaldzką (1947), srebrną odznaką Inwalidy Wojennego (1965), odznaką „1000-lecia Państwa Polskiego” (1966), odznakami „Za zasługi dla Gdańska”” (1960) i „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1966). Wspólnie ze wszystkimi Westerplatczykami od 21 V 1998 honorowy obywatel Miasta Gdańska.
Żonaty był z Luizą z domu Wangler (16 IX 1904 – 3 XI 1991 Gdańsk), córką Magdaleny (27 V 1880 - 23 VIII 1971) i Wojciecha Wanglerów (15 III 1877 - 17 IV 1950). Ojciec Anity (18 VII 1932 – 1 VI 1988 Gdańsk), żony Bronisława Naczk (9 V 1926 – 27 I 2001 Gdańsk). Pochowany z żoną i teściami na cmentarzu Srebrzysko.
Bibliografia:
Centralne Archiwum Wojskowe, Deik Władysław, teczka personalna żołnierza rezerwy, sygn. 1537/73/48.
Archiwum Państwowym w Gdańsku, Kolekcja Stanisławy Górnikiewicz-Kurowskiej, teczka osobowa Deik Władysław, sygn. 3269, nr 54.
Dróżdż Krzysztof Henryk, Westerplatte. Leksykon biograficzny, Warszawa 2012.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy, Gdańsk 1999.
Rut Sławomir, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r., Gdańsk 2023 (przez indeks).
Tuliszka Jarosław, Westerplatte 1926–1939, Toruń 2011.
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1968.
