DIECEZJA GDAŃSKA
| < Poprzednie | Następne > |
w 1925
.jpg)
DIECEZJA GDAŃSKA, erygowana 30 XII 1925 w miejsce istniejącej od 21 IV 1922 administratury apostolskiej w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG). Obejmowała teren II WMG w jego granicach. Pierwszym biskupem został Eduard O’Rourke, kościołem katedralnym ustanowiono 3 I 1926 pocysterski kościół (katedrę) Trójcy Świętej w Oliwie. Diecezja składała się z czterech dekanatów, 44 samodzielnych placówek duszpasterskich i liczyła około 120 000 wiernych.
Za rządów bp. Eduarda O’Rourke’a w latach 1926–1938 powołano sześć nowych parafii, wybudowano 13 nowych kościołów i dwie kaplice. W dniach 10–12 XII 1935 odbył się I Synod Gdański w katedrze oliwskiej. 13 VI 1938 bp O’Rourke został zmuszony przez nazistów do rezygnacji z urzędu, wskutek sporu o rozszerzenie sieci polskich parafii na terenie II WMG; zrezygnował z obywatelstwa II WMG, przyjmując obywatelstwo polskie. Rezydujący w Warszawie nuncjusz papieski na jego następcę wyznaczył kanonika chełmińskiego Franciszka (Franza) Sawickiego, kandydatura ta uzyskała początkowo aprobatę Stolicy Apostolskiej. Pod wpływem protestów władz II WMG i Berlina (po osobistym spotkaniu w Gdańsku nuncjusza z prezydentem Senatu WMG Arthurem Greiserem), Watykan wycofał się z tej nominacji, mianując na stanowisko biskupa gdańskiego ks. Carla Marię Spletta, ówczesnego proboszcza katedry w Oliwie.
Podczas II wojny światowej zamordowanych zostało 11 kapłanów gdańskich, w tym siedmiu Polaków, a zniszczeniu uległa większość gdańskich świątyń. Po 1945 granice diecezji nie uległy zmianie. 1 IX 1946 na terenie diecezji było 237 000 wiernych, w tym 15 000 katolików narodowości niemieckiej, wśród których pracowało 81 księży, 69 Polaków i 12 Niemców. W 1946, po aresztowaniu przez władze polskie, odbył się proces pokazowy bp. Carla Marii Spletta, skazanego na osiem lat więzienia. 15 VIII 1945 administratorem apostolskim diecezji gdańskiej i chełmińskiej został ks. infułat Andrzej Wronka. 26 I 1951 został on usunięty z Gdańska i decyzją władz na jego miejsce wybrany został jako wikariusz kapitulny ks. Jan Cymanowski.
W 1956 przywrócono do kultu część kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), rok później poświęcono świątynię i przywrócono ją w całości do kultu religijnego. 8 I 1956 nastąpiło przejęcie diecezji gdańskiej przez bp. Edmunda Nowickiego jako koadiutora sedi datus. Zwolniony z więzienia bp Carl Maria Splett pod koniec 1956 wyjechał do Niemiec. 27 X 1957 decyzją bp. Edmunda Nowickiego utworzono biskupie Seminarium Duchowne w Oliwie. W 1960 miało miejsce pierwsze nawiedzenie diecezji przez obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w jego kopii objeżdżającej Polskę.
Po śmierci Carla Marii Spletta (5 III 1964) Stolica Apostolska 7 III 1964 mianowała bp. Edmunda Nowickiego biskupem gdańskim. 20 XI 1965 Watykan nadał kościołowi NMP tytuł bazyliki mniejszej. 2 XII 1971, po śmierci bp. Edmunda Nowickiego, nowym ordynariuszem diecezji został dotychczasowy sufragan gdański bp Lech Kaczmarek. W 1973 miał miejsce II Synod Gdański w katedrze oliwskiej. W 1976 nadano katedrze w Oliwie tytuł bazyliki mniejszej. W 1976 wznowiono działalność biskupiego sądu w Gdańsku, w 1978 ustanowiono Kapitułę Katedralną.
31 XII 1984, po śmierci bp. Lecha Kaczmarka, ordynariuszem gdańskim został bp Tadeusz Gocłowski. W 1986 kościół NMP (bazylika) został ustanowiony konkatedrą. W dniach 10–11 VI 1987 teren diecezji odwiedził papież Jan Paweł II ( papież Jan Paweł II w Gdańsku), w trakcie jego wizyty odbyła się koronacja obrazu Matki Boskiej Trąbkowskiej podczas mszy dla ludzi pracy na Zaspie. W 1991 tytuł bazyliki mniejszej nadano kościołowi św. Brygidy z okazji 600-lecia kanonizacji św. Brygidy. 25 III 1992 bullą papieską Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus diecezja gdańska została podniesiona do rangi archidiecezji. Zob. też metropolia gdańska.
| 1926–1938 | Eduard O’Rourke ( administratura apostolska II WMG) |
| 1938–1964 | Carl Maria Splett (od 1956 w Niemczech) |
| 1964–1971 | Edmund Nowicki |
| 1971–1984 | Lech Kaczmarek |
| 1984–1992 | Tadeusz Gocłowski |
