DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO
| < Poprzednie | Następne > |
DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO, Dom Przyrodników, przy ul. Mariackiej 26, obok Bramy Mariackiej, z fasadą od Długiego Pobrzeża, od 1958 siedziba Muzeum Archeologicznego. Wybudowany, prawdopodobnie według projektu Antoniego van Obberghena, w latach 1597–1599 (na miejscu kamienicy gotyckiej) przez kupca Hansa Köpego. Po jego śmierci (1627) odziedziczył go syn Peter (zm. 1637), następnie dom w posiadaniu rodziny Königów, w latach 1771–1839 własność Efraima Sonntaga (właściciela sąsiedniej posesji, obecny nr 25), następnie Johanna Philipsa Maertera i kupca Lemkego.
W 1845 dom nabyło Towarzystwo Przyrodnicze, pozostające jego właścicielem do 1945. W przekształconym wnętrzu budynku urządzono w 1869 wystawę zbiorów przyrodniczych i archeologicznych (przejętą i firmowaną przez Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej), w końcu XIX wieku otwarto ogólnodostępną czytelnię naukową z 20-tysięcznym księgozbiorem Towarzystwa (przekazanym w okresie II Wolnego Miasta Gdańska Technische Hochschule Danzig).
Masywny, sześciokondygnacyjny (wysokość 30 m do kalenicy), ceglany budynek z elewacjami od ul. Mariackiej i Długiego Pobrzeża. Fasada od ul. Mariackiej czteroosiowa, z przylegającą do Bramy Mariackiej wieżyczką klatki schodowej, zwieńczoną manierystycznym hełmem. Elewacja od strony Motławy niesymetryczna, wieloosiowa, ożywiona kilkukondygnacyjnym wykuszem, pierwotnie na kamiennych konsolach, zwieńczonym zdwojonym szczytem. Szczyty kamienicy z bogatą dekoracją manierystyczną. Dach o nieznacznie wygiętych połaciach z kilkoma lukarnami od strony Motławy (pierwotnie z bardzo interesującą konstrukcją więźby dachowej).
W latach 1866–1867 zwieńczenie wieżyczki przebudowano, by urządzić tam obserwatorium astronomiczne, hełm zastąpiono obrotową kopułą (zob. Friedrich Ernst Kayser). W 1898 wprowadzono w budynku instalację elektryczną. Wnętrza zdobiły portrety uczonych, między innymi Mikołaja Kopernika, Nathanaela Matthaeusa Wolfa, Daniela Gralatha, oraz popiersie Jana Heweliusza, otrzymane w darze od króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. W piwnicy mieściła się restauracja Zum Grünen Gewölbe (Pod Zielonym Sklepieniem). Kamienica zniszczona w marcu 1945 (ocalała frontowa fasada wraz z wieżą), odbudowana według projektu (z 1952) Kazimierza Macura (przy konsultacjach Józefa Chrzanowicza, z konstrukcją wedle planu Wacława Witkiewicza) w latach 1956–1961 w formie zbliżonej do pierwotnej; układu wewnętrznego nie odtworzono. W latach 2021–2023 wyłączony z użytkowania, poddany generalnemu remontowi wnętrz i dachu.
