FABRICIUS LAURENTIUS, diakon, poeta
| < Poprzednie | Następne > |
LAURENTIUS FABRICIUS (Laurenz, Lorenz; Fabritius, Schmidt; Laurentius Fabricius Raudensis Silesius Adamus) (12 VII 1539 Rauden (Ruda, obecnie Ruda Śląska) – 7 I 1577 Gdańsk), duchowny luterański, łaciński poeta biblijny. Początkowo kształcił się na Śląsku, prawdopodobnie w latach 1553–1557 w szkole św. Elżbiety (Elisabetanum) we Wrocławiu, zetknął się z późniejszymi mecenasami: Niklasem (1525–1587) i Thomasem (ok. 1540–1576) von Rehdiger oraz Hansem von Morenberg, zwierzchnikiem szkoły elżbietańskiej, którzy umożliwili ubogiemu uczniowi 19 VII 1558 rozpoczęcie nauki w Wittenberdze u Filipa Melanchtona (prawdopodobnie w Wittenberdze w 1558 w drukarni Laurentiusa Schwencka wydrukował dedykowaną Thomasowi von Rehdiger Historia diluvii Noae …, z kolei w 1559 Carmen de passione domini nostri Iesv Christi..., dedykowaną Niklasowi von Rehdiger).
9 VIII 1561 immatrykulował się na uniwersytecie w Królewcu. W latach 1561–1571 był diakonem w Lipniku (Löbenicht; jedna z trzech historycznych dzielnic Królewca, do 1724 samodzielne miasto na wschód od Starego Miasta), od 1572 pastorem w Redlau (Gdynia-Redłowo) i od tego jeszcze roku diakonem w gdańskim kościele św. Jana.
Od młodych lat autor wielu publikacji z biblistyki (np. Psalmus XXXVII. Noli aemulari in malignantibus... (Breslau 1562); Elegia de discrimine sacerdotum veteris et summi sacerdotis novi testamenti ex epistola ad hebraeos (1562); Elegia in natalem Jesu Christi filii Dei et Mariae virginis salvatoris nos... (1563); Collatio paschatis veteris et novi testamenti (1565)). Szczególne znaczenie ma biblijny epos Adamus (1566), poświęcony Gotthardowi Kettlerowi, ostatniemu wielkiemu mistrzowi Zakonu Kawalerów Mieczowych, który dokonał sekularyzacji zakonu, przeszedł na luteranizm i zawarł związek małżeński z Anną Meklemburską (24 II 1566).
Jego poezja miała znaczenie doktrynalne i polityczne, miała stanowić oręż w walce z kościołem katolickim i jednocześnie szerzyć protestantyzm. Do zadań jego tekstów należało też promowanie protestanckich doktryn (sola gratia, solus Christus, sola fide, sola Scriptura, predestynacja, ubogi kult, negacja kapłaństwa i celibatu) (np. Epithalamion ornatissimo et integerrimo viro domino Iosepho Rindfleisch ... (1570); Threnus heymensi connvbialis in funere ... Catharinae coniugis ... Petri Sickij Rectoris ... (1575)). Był autorem utworu (Istula sive publica acclamatio in felicem e Polonia reditum Johanni Proit, Georgio Clefeldio, Constant. Ferbero, Alberto Gisio dedicata), witającego powracających w końcu 1570 z polskiego więzienia gdańskich burmistrzów i rajcę Albrechta Giese. Przed 1577 w kościele św. Jana ufundował na cześć byłego rektora szkoły św. Jana, Thomasa Moviusa, epitafium obrazowe ze sceną Zmartwychwstania, zawieszone na wschodniej ścianie południowego ramienia transeptu.
Dowodnie dwukrotnie żonaty, po raz drugi 14 VII 1573 w kościele św. Jana. Ojciec Laurentiusa jr. (Lorenz; ur. Gdańsk – 1624 na dżumę), od 1580 ucznia gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 1585 studenta w Jenie, od 1586 we Frankfurcie nad Odrą, od maja 1587 w Wittenberdze, gdzie w 1598 został „zwolniony z opłat z szacunku dla ojca poety”, tamże magistra filozofii (od 12 III 1611), rektora uniwersytetu w Wittenberdze, od 1593 żonatego, ojca z kolei Benjamina, od lipca 1608 ucznia Gimnazjum Akademickiego, od 1614 na studiach w Heidelbergu.
Pochowany w kościele św. Jana, Po jego śmierci wdowa otrzymywała przez rok zwyczajowy zasiłek wdowi (Gnadenjahr). W 1579 na filarze w prezbiterium, kościoła św. Jana, po stronie południowej, zawieszone zostało z kolei jego epitafium, ufundowane przez żonę i córkę. W 1943, wraz z pozostałymi obiektami z historycznego wyposażenia kościoła ewakuowane na teren Żuław. Po odnalezieniu w Składnicy Konserwatorskiej Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku–Oliwie, od 1962 w depozycje gdańskiego Muzeum Narodowego, od 1987 eksponowane było w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W listopadzie 2012 powróciło do kościoła św. Jana.
Bibliografia:
Album Academiae Vitebergensis ab a. Ch. MDII usque ad a. MDCLX, ed. Carl Eduard Foerstemann, Lipsiae 1841, s. 347, 447.
Aeltere Universitäts-Matrikeln. Universität Frankfurt a. O., hrsg. v. Ernst Friedländer, Bd. 1, Leipzig 1887, s. 318.
Die Matrikel der Universität Heidelberg, Bd. 2, berab. Gustav Toepke, Heidelberg 1886, s. 268.
Die Matrikel der Universität Jena, Bd. 1 (1548–1652), bearb. Georg Mentz, Weimar 1944, s. 98
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 29.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 35, 80.
Drost Willi, Kunstdenkmäler der Stadt Danzig, Bd. 1: Sankt Johann, Stuttgart, 1957, s. 150.
Modlińska-Piekarz Angelika, Doktryna i polityka w łacińskiej poezji biblijnej śląskich uczniów Filipa Melanchtona, „Odrodzenie i reformacja w Polsce”, t. 61, 2017, s. 220–225.
Praetorius Ephraim, Danziger Lehrer Gedächtniß..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 5.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 41.
Schnaase Eduard, Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs, Danzig, 1863, s. 116.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 4, 189.
