FABRICIUS VINCENTIUS, rajca
| < Poprzednie | Następne > |
VINCENTIUS FABRICIUS (7 IX 1612 Hamburg – 11 IV 1667 Warszawa), syndyk miejski, rajca Głównego Miasta Gdańska. Syn kupca Petera Schmidta i Elisabeth Meyers. Uczeń gimnazjum w Hamburgu, od 1631 studiował w Lipsku, następnie od 29 IX 1633 medycynę w Lejdzie, gdzie zmienił nazwisko ze Schmidt na zlatynizowane Fabricius i zyskał sławę świetnego poety. Jego naukowe zainteresowania obejmowały dziedziny od medycyny po prawo.
Od 1635 przebywał na dworze książęcym w Tondern w Jutlandii, następnie odwiedził na półtora roku Kolonię (1636), na rok Utrecht (1638; w Amsterdamie wydano zbiór jego utworów poetyckich Vincentii Fabricii poemata ... Accessit Pransus paratus, sive Satira in poetas, & eorum contemptores), na trzy miesiące Anglię (1639, w tym Londyn), na 14 miesięcy Francję (1639, w Paryżu zaprzjaźnił się z sekretarzem miasta Gdańska, Salomonem Voglem). Podróże edukacyjne ukończył uzyskaniem licencjatu z prawa w Bourges (1641). Dzięki protekcji przyjaciela, Christiana Cassiusa, w czerwcu 1643 został doradcą księcia-biskupa Lubeki Jana X w Eutin.
4 XI 1644 otrzymał z Gdańska propozycję objęcia posady syndyka, przybył z żoną do miasta w październiku, urząd objął 4 listopadza. Wiosną 1645, wraz z burmistrzem Heinrichem Frederem reprezentował Gdańsk na sejmie w Warszawie, latem obecny był przy negocjacjach pokojowych między Danią i Szwecją w Brömsebroe (południowa Szwecja), uzyskał wówczas dla Gdańska swobodę handlu w obu tych krajach. We wrześniu tego roku (1645) wysłany został do Danii, po tygodniu zmagań ze sztorem wiozący go statek musiał powrócić do Gdańska., w październiku ponownie jechał do Warszawy. W marcu 1646 był członkiem gdańskiej delegacji na warszawski ślub króla Władysława IV z Marią Gonzagą, do Warszawy powrócił w październiku, w związku z kolejnym sejmem. Jeździł na obrady sejmowe także w grudniu 1647 i dwukrotnie w 1648, tymże roku w Krakowie reprezentował miasto podczas uroczystości koronacji Jana Kazimierza. Wiosną 1651 był członkiem miejskiej delegacji rokującej w Lublinie i w Toruniu, w październiku ponownie obecny był w Warszawie. Podczas „potopu” szwedzkiego (1650-1660) prowadził negocjacje z księciem-elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem I, był przedstawicielem Gdańska w trakcie rokowań pokojowych w Oliwie w 1660. Od 1666 rajca, w 1667 wysłany został do Warszawy na obrady Sejmu Rzeczpospolitej, zmarł w trakcie tej misji. Utrzymywał szserokie kontakty listowne z poznanymi wcześniej przyjaciółmi (zachowało się ponad 600 listów, które otrzymał). W wewnętrznych sprawach gdańskich m.in. w 1647 korespondował z Janem Heweliuszem w sprawie zwolnienia z ceł sprowadzanych z zagranicy przez uczonego urządzeń astronomicznych.
Piastowane stanowisko i związane z nim ciągłe wyjazdy przeszkadzały mu w pracach literackich, tylko sporadycznie układał okolicznościowe wiersze. W lutym 1646, w imieniu miasta Gdańska wygłosił w klasztorze cystersów w Oliwie (opublikowaną) mowę powitalną po łacinie na cześć Ludwiki Marii Gonzagi, która przybyła do Polski z Francji jako narzeczona króla polskiego Władysława IV (Oratio Vincentii Fabritii syndici Gedan. ad Ludovicam Mariam Pol. Reg. qua ipsam, ut civitatem Gedanensem visitare dignaretur, totius Civitatis nomine inuitat, in coenobio Gedanensi). W tej samej roli żegnał również Ludwikę Marię gdy opuszczała Gdańsk. W 1656 witał specjalną łacińską mową (Ad Joan. Casimirum cum post restauratas aliquatenus Poloniae..., Gedani 1656) w imieniu Rady Miejskiej króla polskiego Jana Kazimierza, któremu wręczył także klucze do miasta. Autor rozprawy o sejmach polskich De comitiis Polonorum. Jeden z jego utworów (wraz z siedmioma tekstami innych autorów) został zamieszczony – po dedykacji i wstępie dzieła – w pracy Jana Heweliusza Selenographia.
Protektor wielu młodych gdańszczan, m.in. Johanna Nixdorffa, Georga Borckmanna, czy późniejszego rajcy i kamlarza Georga Schrödera (1635–1703), który kończąc w 1655 Gimnazjum Akademickie pod kierunkiem profesora Christiana Rosteuschera określił go w dedykacji swoim patronem. Od 1641 był żonaty z Angelą, córką hamburskiego lekarza i literata Johannesa Westhoviusa (Johannes Westhoff). Wraz z teściem wpisał się do sztambucha Albi Morsiani erudyty i podróżnika Joachima Morsiusa (1593–1643). Ojciec rajcy Friedricha Fabriciusa, który przejął po nim także i znaczącą bibliotekę i był wydawcą ojcowskiej korespondencji oraz drobniejszych utworów. Żegnany był okolicznościowymi wierszami, m.in. profesora z Wittenbergi i Kilonii Daniela Marhofa.
Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 257.
Kruszczyński Tadeusz, Fabricius Wincenty, w: Polski Słownik Biograficzny , t. 6, 1948, s. 342.
Nadolski Bronisław, Syndyk gdański Wincenty Fabricius w świetle swej biografii, poezji i korespondencji, „Rocznik Gdański”, t. 21, 1962, s. 211–223.
Nadolski Bronisław, Wincenty Fabricius, w: tegoż, Ze studiów nad życiem literackim i kulturą umysłową na Pomorzu w XVI i XVII wieku, Wrocław 1969, s. 162–174.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 81.
