FONTANNA NEPTUNA
| < Poprzednie | Następne > |
FONTANNA NEPTUNA, Długi Targ. W 1549 przed Dworem Artusa funkcjonowała bliżej nieokreślona studnia z metalowymi dekoracjami. Inicjatorem budowy fontanny Neptuna był w 1605 burmistrz Bartholomäus Schachmann. Przypuszcza się, że projekt (wizerunek) fontanny mógł być autorstwa Hansa Vredemanna de Vries, a w 1606 do prac nad fontanną „z czarnego kamienia” (czarno-niebieskiego belgijskiego marmuru) z polecenia Rady Miejskiej przystąpił Abraham van den Block. W 1609 gotowy był już jego projekt, do 1612 wykonał marmurową czaszę oraz trzon z czarnego tufu. Całość, według modelu sporządzonego w latach 1614–1615 przez Petera Hausena, została odlana w miejskiej ludwisarni (przy Bramie Ludwisarskiej, obecnie u wylotu ul. św. Ducha na Targ Drzewny), kierowanej przez Gerdta Benningka II (1555–1633). Do czasu montażu znajdowała się w Wielkiej Zbrojowni, gdzie nowy układ zasilania wodą opracował Adam Wiebe, a od września do listopada 1622 Othmar Wetner (Wettner) udrożnił wadliwie zainstalowany system rur.
W 1633 mistrz murarski Reinhold de Clerk wymurował fundament, a rzeźbiarz Wilhelm Richter zmontował fontannę. W 1634 otoczono ją żelazną kratą, inauguracja jej działania odbyła się 23 marca tegoż roku (choć rękopiśmienny dopisek na marginesie jednego z egzemplarzy dzieła Reinholda Curickego, prawdopodobnie Jana Monety, podaje 26 marca jako dzień, w którym fontanna „po raz pierwszy wodą trysnęła z okazji triumfu i święta zwycięstwa króla Władysława IV”, chodziło o uwolnienie Smoleńska od rosyjskiego oblężenia).
Cechami architektonicznymi nawiązuje do manieryzmu flamandzkiego. Była jedną z atrakcji (obok bram triumfalnych) przygotowanych przez władze Gdańska na czas wizyty w mieście w grudniu 1643 króla polskiego Władysława IV. W latach 1757–1761 kapitalny remont wykonali rzeźbiarz Johann Carl Stender (wykuł nowe fragmenty czaszy i basenu, dodał fantazyjne rokokowe wizerunki morskich zwierząt) oraz ślusarz Jakob Barren (zrekonstruował zniszczone metalowe ogrodzenie, umieszczając nad furtkami pozłacane orły i herby Gdańska).
Fontanna była czynna od Wielkanocy do 29 września, w niedzielę od 11 do 12, we wtorki i czwartki od 12 do 13. Podczas pierwszego po koronacji pobytu w Gdańsku króla Wilhelma I (20 X 1861) Albert Licht zbudował przed Dworem Artusa pawilon z drewna na garderoby dla króla i jego świty, obejmujący przednią część fontanny: na owalnym dachu, z którego do okrągłego basenu spływała woda (przybudówkę, po wizycie króla rozebrano), umieścił figurę Neptuna.
W 1927 fontannę poddano renowacji; w grudniu 1935 naziści uszkodzili dwa orły polskie na ogrodzeniu. W 1945, przed rozpoczęciem walk o Gdańsk, zdemontowane figura i czasza wywiezione zostały do Parchowa (koło Bytowa), następnie były przechowywane w gdańskim Muzeum Miejskim. Fundamenty zabezpieczono specjalnie wybudowanym murkiem. Restaurowana od 1950, ustawiona w pierwotnym miejscu 19 VII 1954, uruchomiona 22 VII 1954. Nowy trzon 1954 według projektu Tadeusza Godziszewskiego wykonał Zacheusz Pypeć, nowy trójząb – Stanisław Goździelewski, elementy ogrodzenia oraz orły i herby z bramek odtworzył Stanisław Nowakowski, wykuł Alfred Küster. W latach 1976–1977 renowacji poddano kamieniarkę, w 1979 postać Neptuna, w 2001–2012 generalnie wyremontowana (z demontażem postaci Neptuna), z przywróceniem pierwotnej kolorystyki czaszy.
Założona na planie nieregularnego wieloboku z trzonem, na którym znalazła się kolista czasza z wyobrażeniem czterech maszkaronów – rzygaczy. Pośrodku czaszy na cokole posąg nagiego Neptuna z trójzębem w prawicy i końmi morskimi u stóp. W obrębie dekorowanej ornamentem balustrady znalazły się pełnoplastyczne wyobrażenia stworów morskich: koń morski, tryton, syreny, pies morski – wśród nich także chłopiec. Fontanna otoczona jest ośmiobocznym ogrodzeniem z ostro zakończonych prętów i drążków z kwiatonami, rozdzielonych czterema bramkami zwieńczonymi pozłacanymi orłami w koronie i herbami Gdańska. Źródłem strumieni wodnych są trójząb, znajdujące się u stóp Neptuna konie morskie oraz krawędź postumentu. Woda spada na czaszę fontanny, stamtąd strumieniami wypluwanymi przez rzygacze opada w dół do dolnego basenu.
