FRICCIUS CLEMENS, profesor Gimnazjum Akademickiego, diakon kościoła św. Jana
| < Poprzednie | Następne > |
CLEMENS FRICCIUS (Magdeburg – 31 VIII 1589 Gdańsk), profesor Gimnazjum Akademickiego, diakon kościoła św. Jana. Jako magister sztuk wyzwolonych 28 VI 1566 zapisał się jeszcze na studia na uniwersytecie w Królewcu. Od tego roku (1566) profesor scholastyki Gimnazjum Akademickiego, od 1572 diakon kościoła św. Jana.
W okresie rozłamu w gdańskim kościele (od 1580) między zreformowaną większością (kalwinistami) i luterańską mniejszością, wraz z pastorem Michaelem Coletusem i m.in. Johannem Kitteliusem, był przywódcą frakcji luterańskiej. Występował przeciwko przywódcą frakcji kalwińskiej, Jakobowi Fabriciusowi, a zwłaszcza przeciwko drugiemu pastorowi kościoła NMP, Peterowi Praetoriusowi. W lutym 1586 był jednym z siedmiu duchownych luterańskich, którzy sprzeciwili się kandydaturze kalwinisty Samuela Lindemanna (1558 – 1 IX 1602 Gdańsk, zmarł na dżumę) na stanowisko diakona w kościele św. Katarzyny, co doprowadziło do rozłamu w gdańskim Ministerium Duchownym. Po ogłoszeniu 17 III 1586 przez Radę Miejską, dążącą do utrzymania spokoju w mieście, zakazu głoszenie kazań przez Petera Praetoriusa i Johanna Kitteliusa, publicznie określił zakaz jako „bezbożny i diaboliczny, zarzucił Radzie rażącą arbitralność w uniemożliwianiu zgodnego z prawem korzystania z urzędów, broniąc obu w imię rozdziału „ambony” od „tronu”. Rychło też oskarżył rektora Jakoba Fabriciusa, że stał się „mordercą dzieci” w wyniku kalwińskiego uwiedzenia młodzieży w swojej szkole. Zaatakował także broniącego kaznodzieję kościoła św. Jana Joachim Keckermanna (stryja profesora Gimnazjum Akademickiego Bartholomäusa Keckermanna.
Na podstawie skarg pomówionych Jacoba Fabriciusa i Joachima Keckermanna , Rada Miejska 27 II 1587 zwolniła go ze stanowiska i skazała na banicję, z nakazem opuszczenia miasta wraz z rodziną (żoną i siedmiorgiem dzieci) w ciągu trzech dni. W dniu wyznaczonym na jego wyjazd z Gdańska doszło do zamieszek; jego uzbrojeni zwolennicy usiłowali nawet szturmować dom Keckermanna, dzień później także Fabriciusa, któremu w dodatku grożono wyrzuceniem go z ambony i ukamienowaniem. Stanowcza reakcja Rady Miejskiej (rekrutującej najemników do ochrony zagrożonych osób i obiektów), uciszyła zamieszki, jednocześnie jednak 20 marca odwołała wcześniejszą decyzję i przywróciła go na dotychczasową funkcję (w Niedzielę Palmową 22 marca wygłosił już kazanie). Nie uciszyło to sporów, m.in. Joachim Keckermann w jednym ze swoich kazań uznał go za „sakramentalnego fantastę, szelmę i złodzieja”, co z kolei doprowadziło do jego zwolnienia z kościelnej funkcji w Gdańsku, w efekcie czego opuścił miasto i przeniósł się do Palatynatu nad Renem. Konflikt wygasł w 1588, po śmierci Petera Praetoriusa oraz bardzo angażującego się burmistrza Constantina Ferbera na rok przed jego śmiercią.
Był autorem utworów okolicznościowych, m.in. z okazji ślubu w 1571 Dionysiusa Runaua (ur. 1545), pastora w Tczewie, z Dorotheą Heling, czy w 1574 Winholda Speymanna (Spehman; 1554–1591 Gdańsk), kupca i właściciela Pietzkendorf (Piecki) z Anną Cramer (ok. 1550–1619 Gdańsk), oraz (podobnie jak Valentinus Schreck i Achatius Curäus) gratulacji z okazji powrotu w grudniu 1570 uwolnionych z królewskiego więzienia członków gdańskiej delegacji, burmistrzów Constantina Ferbera, Georga Kleefelda, Johanna Proitego i Albrechta Giesego (Gratulatio in reditum in patriam virorum Johannis Prentu, Constantini Ferberi, Alberti Gisonis, druk z 1571).
Od 1569 żonaty, zawarcie jego związku uczcił Michael Retell okolicznościową elegią. Ojciec siedmiorga dzieci, w tym Clemensa, od lutego 1581 ucznia gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, 20 VII 1593 immatrykulowanego na uniwersytecie w Wittenberdze, oraz nieznanej z imienia córki, żony Johanna, syna wspomnianego pastora Johanna Kitteliusa.
Pochowany 3 IX 1589 w kościele św. Jana.
Bibliografia:
Album Academiae Vitebergensis ab a. Ch. MDII usque ad a. MDCII, ed. Carl Eduard Foerstemann, Lipsiae 1841, s. 403.
Die Matrikel… der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 36.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 37.
Curicke Reinhold, Der Stadt Dantzigk historische Beschreibung, Danzig–Amsterdam 1687, s. 342–344.
Hartknoch Christoph, Preussische Kirchen-Historia…, Frankfurt am Main & Leipzig, 1686, s. 739, 751.
Müller Michael G., Zweite Reformation und städtische Autonomie im königlichen Preussen: Danzig, Elbing und Thorn während der Konfessionalisierung (1557-1660), Berlin 1997, s. 84, 88–89, 210, 212, 226, 242.
Praetorius Ephraim, Athenae Gedanenses…, Lipsiae 1713, s. 33, 39.
Praetorius Ephraim, Danziger Lehrer Gedächtniß…, Danzig und Leipzig, 1760, s. 5, 74.
„Preussische Provinzial-Blätter”, Bd. 21, Königsberg, 1839, s. 19, 20, 29, 145.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 41.
