FUZ LEON, obrońca Poczty Polskiej w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
LEON FUZ (23 II 1895 Radziwie, powiat płocki – (?) 13 XII 1939 Piaśnica), pocztowiec, obrońca Poczty Polskiej, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Jana i Balbiny z domu Chmura (zmarli 1915). Szkołę powszechną ukończył w Radziwiu, dodatkowo uczył się u prywatnego korepetytora. W 1911 wyjechał do brata do USA, gdzie podjął pracę zawodową, wieczorowo uczył się języka angielskiego. Należał do drużyn sokolich.
W 1914 postanowił przyjechać w odwiedziny do Polski, w czasie trwania rejsu wybuchła I wojna światowa. Do Radziwia dotarł na początku października 1914 drogą okrężną przez Wielką Brytanię, Norwegię, Szwecję i Petersburg (Piotrogród). 1 I 1915 wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej (ps. „Fuchs”). M.in. wspólnie z innymi członkami organizacji gromadził broń i amunicję z pobojowisk (w 1918 została przerzucona na Kujawy i wykorzystana w powstaniu wielkopolskim). W 1916, wraz z kolegami, założył w Radziwiu filię biblioteki polskiej z Płocka. Uczęszczał na kurs nauczycielski w Płocku. W roku szkolnym 1917/1918 był nauczycielem w prywatnej szkole, w której prowadził również kursy wieczorowe dla młodzieży starszej. 1 XI 1918 ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego, służył w 1. Pułku Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Od 1919 wraz z pułkiem (przemianowanym na 7. Pułk Piechoty Legionów) walczył na froncie ukraińskim (m.in. pod Brzeżanami). 11 II 1919 awansowany został do stopnia starszego szeregowca. W lipcu 1919 odkomenderowany do szkoły podoficerskiej we Lwowie, przeszedł 10-tygodniowe szkolenie.
Od września 1919 do wiosny 1920 przydzielony był do YMCA (Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej) w charakterze tłumacza znającego tylko język angielski przysłanego nauczyciela wychowania fizycznego. 28 VII 1920 przeniesiony został do 56. Pułku Piechoty, 31 października bezterminowo urlopowany. Po zwolnieniu w wojska ze względów ekonomicznych zmuszony był do zatrudnienia w prywatnej firmie budowlanej swojego drugiego brata. 13 IV 1923 przeniesiony został do rezerwy, 16 lipca powołany na czterotygodniowe ćwiczenia w Obozie Ćwiczeń w Biedrusku w 57. Pułku Piechoty z Poznania. Po ich ukończeniu 12 sierpnia awansowany do stopnia kaprala. 28 II 1926 zdał egzamin w Gimnazjum w Płocku w zakresie programu sześcioklasowego i rozpoczął naukę w Szkole Teletechnicznej przy Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Warszawie. Po jej ukończeniu. 28 II 1928 uzyskał tytuł technika i zatrudniony został w Zarządzie Technicznym Telegrafów i Telefonów w Płocku. W tym samym roku, 3 lipca, powołany na ćwiczenia rezerwy do 1. Pułku Łączności w Zegrzu. 31 I 1931 złożył podanie o przyjęcie na ośmiotygodniowy kurs podchorążych rezerwy, od 7 lipca do 31 VIII sierpnia 1932 odbył kurs w Szkole Podchorążych Piechoty w Zambrowie, awansowany na tytularnego plutonowego podchorążego z 63. lokatą. 1 IX 1932 otrzymał nominację na podporucznika rezerwy z 436. lokatą. Od 14 sierpnia do 16 września 1933 przebywał na pięciotygodniowych ćwiczeniach oficerów rezerwy.
Udzielał się społecznie, był kierownikiem wyszkolenia pocztowego w ramach Przysposobienia Wojskowego, członkiem Miejskiego Komitetu Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego w Płocku, Okręgowym Opiekunem Społecznym miasta Płocka, członkiem wielu organizacji społecznych. Posiadał biegłą znajomość w mowie i piśmie języka angielskiego i niemieckiego, średnią języka rosyjskiego, słabą języka francuskiego.
Latem 1939 oddelegowany został z Płocka do Polskiego Urzędu Pocztowo-Telegraficznego Nr 1 w Gdańsku przy Heveliusplatz (pl. Obrońców Poczty Polskiej nr 1–2) na stanowisko starszego technika. 1 IX 1939 uczestniczył w obronie budynku pocztowego. Jego dalsze losy nie są pewne. Według dotychczasowych ustaleń po kapitulacji udało mu się skorzystać z zamieszania, odłączył się od grupy pocztowców i przyłączył się do Polaków aresztowanych w swoich domach lub na ulicach. Trafił do obozu dla Polaków w Nowym Porcie. W księdze ewidencyjnej obozu Stutthof odnotowano, że został aresztowany 7 IX 1939. Przydzielono mu numer więźniarski 5376. Według niepotwierdzonych informacji w grudniu 1939 został rozpoznany jako obrońca Poczty Polskiej i 13 XII 1939 rozstrzelany w Piaśnicy. Ten fakt nie został jednak odnotowany w dokumentach. Figuruje na liście ofiar piaśnickich na podstawie oświadczenia jego syna Jerzego. Po zakończeniu II wojny światowej anonimowa osoba podjęła próbę ustalenia jego losów za pośrednictwem Holenderskiego Czerwonego Krzyża. Jego losy nadal nie są poznane.
Odznaczony Medalem Niepodległości (1933), Medalem za Wojnę 1918–1921, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Legionowym, Odznaką Pamiątkową POW. Od 1923 był żonaty ze Stanisławą, ojciec Jerzego (ur. 1924), [?] Bronisława (17 V 1925 – 29 I 1981), [?] Zofii (14 V 1927 – 25 II 2004). Wspólnie ze wszystkimi obrońcami Poczty Polskiej w Gdańsku od 21 V 1998 honorowy obywatel miasta Gdańska.
Bibliografia:
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Gdańsk, Archiwum Sądu w Płocku, sygn. akt Zg 270/47, Akta sprawy główne, sygn. S.56/2019.
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie, Akta personalne Leona Fuza, sygn. AP 2277; MN 02.05.1933.
Archiwum Muzeum Stutthof (AMS), Księga ewidencyjna więźniów, sygn. I-IIE-2.
Archiwum w Arlosen, Leon Fuz, sygn. 86150932-8615037.
Bojarska Barbara, Piaśnica. Miejsce martyrologii i pamięci. Z badań nad zbrodniami hitlerowskimi na Pomorzu, Wrocław 1978.
Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków-Gdańszczan, wybór i opracowanie Brunon Zwarra, Gdańsk 1984.
Świtalski Antoni, Zbrodnia usankcjonowana. Skazanie na śmierć obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku w świetle prawa, Wrocław 1979.
Vogels Hans, Poczta Polska w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939. Historia Dyrekcji Poczt i Telegrafów na Pomorze oraz Dyrekcji Poczt i Telegrafów RP w Gdańsku, Gdańsk 2023.
