GAWLICKI MICHAŁ, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
MICHAŁ GAWLICKI (28 XI 1898 Opłucko, gmina Ohladów, województwo tarnopolskie – 28 I 1978 Gdańsk), obrońca Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte w 1939 w stopniu sierżanta rezerwy, dowódca placówki „Elektrownia”, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Adama i Katarzyny z domu Humeniuk (1879 – 11 VII 1968 Gdańsk). Ukończył czteroklasową szkołę powszechną. W latach 1912–1914 jako terminator uczył się zawodu ślusarza.
W 1913 wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich. 5 VIII 1914 przyjęty do Legionów Polskich, przydzielony do 1. kompanii VI batalionu I Brygady. Brał udział w walkach: 16 kwietnia – 10 maja 1915 nad Nidą, 20 maja pod Wszachowem, 26–29 czerwca pod Ożarowem, 1–2 lipca pod Tarłowem, 11–18 lipca pod Urzędowem, 25–29 lipca pod Krzeszkowicami, 1–3 sierpnia pod Jastkowem. 7 VIII 1915 ciężko ranny w głowę w bitwie pod Kamionką. Leczony w szpitalach w Lublinie, Rzeszowie, Nitrze (dziś Słowacja), Wiedniu. Z powodu niezdolności do walki zwolniony ze służby w Legionach. Pracował jako kurier w Naczelnym Komitecie Narodowym. Po rekonwalescencji powrócił do swojego oddziału. Brał udział w walkach: 10 maja – 4 lipiec 1916 pod Garbachem, 4–5 lipiec pod Polską Górą [Kostiuchówką?], 5–6 lipiec pod Nowym Jastkowem, 16–31 lipiec pod Jeziornem, 19 wrzesień – 7 październik pod Rudką Miryńską (obecnie Białoruś) i w kilku innych starciach. W bitwie pod Polską Górą odniósł lekką ranę ręki od bagnetu. Po kryzysie przysięgowym Legionów w Polskim Korpusie Posiłkowym, przydzielony do 1. baterii I batalionu haubic 1. pułku artylerii. W bitwie pod Sadagórą (obecnie dzielnica Czerniowców na Ukrainie) dostał się do niewoli i od 16 lutego do 3 kwietnia 1918 internowany w Huszt (obecnie Chust na Ukrainie).
Od maja do 31 października 1918 wcielony do armii austro-węgierskiej, skierowany został na front włoski. 1 XI 1918 jako ochotnik przyjęty do Wojska Polskiego, brał udział w obronie Lwowa. Dostał się do niewoli ukraińskiej, w której przebywał sześć miesięcy, po czym zbiegł do Lwowa, przyjęty do 3. Pułku Lotniczego. Wziął udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1920. W wojsku dosłużył się stopnia plutonowego, 19 VII 1922 został przeniesiony do rezerwy. Pracował jako ślusarz w warsztatach Marynarki Wojennej w Pucku. Od 1924 pracował w warsztatach zakładu lotniczego „Aero” SA Komunikacja Powietrzna w Poznaniu, mechanik w Kierownictwie Ruchu na lotnisku Ławica w Poznaniu, od 1926 do 1928 w warsztatach 5. Pułku Lotniczego w Lidzie, od 1928 monter płatowców w 2. Pułku Lotniczym w Krakowie.
Od 1 X 1934 przyjęty do pracy w WST jako urzędnik kontraktowy – pomocnik techniczny i jednocześnie kierownik elektrogeneratora. Jako pracownik cywilny zmobilizowany 24 VIII 1939 w stopniu sierżanta rezerwy. Od 1 do 7 września 1939 bronił Westerplatte jako dowódca placówki „Elektrownia”. W niewoli od 7 IX 1939 (numer jeńca 2195) przebywał w Stalagu I A Stablack (dziś Stabławki, gmina Górowo Iławeckie, powiat bartoszycki, województwo warmińsko-mazurskie). Z powodu zwyrodnienia mięśnia sercowego, jako trwale niezdolny do pracy, przeniesiony 5 VII 1940 do obozu w Görken (Górki, powiat Morąg), a 30 VII 1940 zwolniony z niewoli. Zamieszkał u rodziny w Poznaniu i tam do 20 I 1945 pracował w Zakładzie Oczyszczania Miasta. W kwietniu 1945 powrócił do Gdańska, pracował w charakterze ślusarza w tutejszej Milicji Obywatelskiej. Od 1946 członek Stronnictwa Demokratycznego. Od października 1948 kontroler techniczny w Stoczni Gdańskiej. Od 1968 na rencie specjalnej ze względu na zły stan zdrowia.
Współzałożyciel i aktywny członek Związku Obrońców Westerplatte, organizacji wchłoniętej później przez Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (Sekcja Westerplatczyków w Zarządzie Okręgowym ZBoWiD w Gdańsku). W 1967 brał udział w spotkaniu na Westerplatte prezydenta Francji Charlesa de Gaulle’a z kombatantami. W tym samym, 1967, jeden z konsultantów filmu fabularnego w reżyserii Stanisława Różewicza „Westerplatte” z 1967. Współinicjator zachowania wartowni Nr 1 na Westerplatte poprzez zmianę jej lokalizacji (7 III 1967 przesunięta o 78 m, poza teren budowanego nabrzeża portowego).
Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1945), Krzyżem Niepodległości (1932), Złotym Krzyżem Zasługi (1959), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1957), Brązowym Medalem „Za Długoletnią Służbę” (1938), Odznaką Grunwaldzką (1947), Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921 (?), Medalem 10-lecia Odzyskania Niepodległości (?1928), Medalem za Odrę, Nysę i Bałtyk (1945), Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 (1947). Wspólnie ze wszystkimi Westerplatczykami od 21 V 1998 honorowy obywatel miasta Gdańska.
Żonaty był z Anną (7 VII 1907 – 12 XII 1980 Gdańsk). Pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Srebrzysko.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Akta KGRP, sygn. 259/1068, k. 38, Rozkaz Komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej Westerplatte Nr 34 z dnia 24 VI 1938.
Fotokopie dokumentów Archiwum Stanisławy Górnikiewicz-Kurowskiej zdeponowane w Archiwum Państwowym w Gdańsku.
Dróżdż Krzysztof Henryk, Walczyli na Westerplatte. Badania nad stanem liczbowym załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku, Oświęcim 2017.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy. Losy Obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, Gdańsk 2012 (wyd. 2 uzupełnione i poprawione).
Rut Sławomir, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r., Gdańsk 2023 (przez indeks).
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1978.
