GEHL JULIUS, polityk
| < Poprzednie | Następne > |
JULIUS GEHL (4 VII 1869 Bydgoszcz – 13 XII 1939 Sopot), murarz, samouk, działacz związków zawodowych, polityk. Działacz Wolnego Zrzeszenia Murarzy Niemiec (Freie Vereinigung der Maurer Deutschlands), w 1900 zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w 1908 wybrany na przewodniczącego okręgu Prus Wschodnich i Zachodnich z siedzibą w Gdańsku. W latach 1912–1919 przewodniczący zachodniopruskiej SPD, w latach 1917–1919 wydawca gazety „Volkswacht” („Straż Ludu”) ( prasa). Zwolennik przemian ewolucyjnych, w okresie rewolucji listopadowej w Niemczech w 1918 swoim autorytetem w SPD i związkach zawodowych doprowadził w Gdańsku do normalizacji napiętej sytuacji. Z mianowania władz w Berlinie w latach 1919–1920 Komisarz Rzeszy na Prusy Zachodnie i Obwód Nadnotecki (Reichskommissar für Westpreußen und den Netzedistrikt).
Udało mu się wypełnić trudne zadanie wprowadzenia w życie postanowień podpisanego 28 VI 1919 traktatu wersalskiego, mimo różniącego się od nich stanu faktycznego, powstałego między innymi wskutek powstania wielkopolskiego. Ostatecznie postanowienia te, w tym ustalona przezeń linia demarkacyjna, po przejęciu przez obie strony wyznaczanych przez nią fragmentów Wielkopolski i Pomorza, zaczęły obowiązywać 10 I 1920. Po zakończeniu tej misji zaangażował się w przygotowania do wynikającego również z postanowień wersalskich plebiscytu na tzw. terenach spornych pomiędzy Polską a Niemcami, tu – na terenach zachodniopruskich powiatów Malbork (Marienburg), Kwidzyn (Marienwerder), Susz (Rosenberg) i Sztum (Stuhm). Miał swój udział w wyniku plebiscytu: 92,4% ludności opowiedziało się za przynależnością do Niemiec.
W latach 1920–1933 na czele SPD w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), w 1920–1933 poseł do Volkstagu. Między 24 I – 30 VI 1923, 16 I 1924 – 19 VIII 1925 i 1 II – 28 V 1933 wiceprezydent gdańskiego parlamentu, dwukrotnie prezydent: 30 VI 1923 – 9 I 1924 i 8 XII 1930 – 18 III 1931 oraz zastępca prezydenta Senatu II WMG: 24 I – 30 VI 1923, 16 I 1924 – 19 VIII 1925, 1 II – 28 V 1933. W 1933 ze względu na stan zdrowia wycofał się z działalności politycznej. Należał do grona najwybitniejszych polityków II WMG.
Właściciel drukarni Gehl & Co. przy Am Spendhaus 6 (ul. Sieroca), która w okresie II WMG wydawała m.in. kontynuację „Volkswacht”, gazetę „Danziger Volksstimme” (1919-1936), należała też do niej mieszcząca się pod tym samym adresem księgarnia ( księgarstwo). Mieszkał we Wrzeszczu przy Heiligenbrunnerweg 8 (ul. Do Studzienki), w 1938 zamieszkał w Sopocie przy Friedrichstraße 3 (ul. Kazimierza Wielkiego).
Bibliografia:
Andrzejewski Marek, Die Sozialdemokratische Partei der Freien Stadt Danzig 1920-1936, Danzig 1980.
Andrzejewski Marek, Wolne Miasto Gdańsk (1920-1939). Leksykon biograficzny, Gdańsk 2009.
Danziger Bürgerbuch. Bilder aus Leben und Wirken Danziger Männer und Frauen in Politik, Wirtschaft, Presse, Kunst, Wissenschaft, Volksbildung, Danzig 1927.
Matull Wilhelm, Ostdeutschlands Arbeiterbewegung. Abriß ihrer Geschichte, Leistung und Opfer, Würzburg 1973.
Matull Wilhelm, Gehl Julius, w: Alpreussische Biographie, 3, 1975.
