GOLIŃSKI JERZY, aktor, reżyser, wykładowca
| < Poprzednie | Następne > |
JERZY GOLIŃSKI (19 XI 1928 Zator – 24 XI 2008 Kraków), aktor teatralny i filmowy, reżyser, wykładowca. Syn Wojciecha i Anny ze Smroczyńskich. Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską w Krakowie w 1952 i w sezonie 1952/1953 należał do zespołu Teatru Ziemi Opolskiej w Opolu. Następnie zaangażował się do Teatru Wybrzeże, gdzie pracował początkowo jako aktor (w latach 1953–1955), następnie od sezonu 1959/1960 – reżyser i aktor. Od sezonu 1960/1961 został tu kierownikiem artystycznym. W sezonie 1961/1962 odbywał staż w Paryżu, współpracował z teatrem w Brnie, w sezonie 1962/1963 wyjechał na staż do Stanów Zjednoczonych. W latach 1963–1967 był kierownikiem artystycznym Teatru Wybrzeże z zachowaniem obu poprzednich profesji.
Na gdańskiej scenie jako aktor zadebiutował rolą Czerkuna Jegora Pietrowicza w Barbarzyńcach Maksima Gorkiego w reżyserii Lidii Zamkow (1953). Był jej asystentem podczas realizacji Tragedii optymistycznej Wsiewołoda Wiszniewskiego (1954); asystował też przy inscenizacji Mazepy Juliusza Słowackiego w reżyserii Zdzisława Karczewskiego (1954), jednocześnie grając rolę Zbigniewa na zmianę ze Zbigniewem Cybulskim. Wcielił się w postać Horacego w Hamlecie Williama Shakespeare’a reżyserowanym przez Andrzeja Wajdę (1960). Zazwyczaj godził aktorstwo z reżyserią. Oficjalny eksternistyczny egzamin reżyserski przed Państwową Komisją Weryfikacyjno-Egzaminacyjną dla Reżyserów Dramatu zdał w 1962.
Interesował się nade wszystko polskim i światowym dramatem współczesnym. Na swój debiut reżyserski w Teatrze Wybrzeże wybrał Pana Puntillę i jego sługę Mattiego Bertolta Brechta (prapremiera 6 II 1955) z Tadeuszem Gwiazdowskim jako Puntillą. Po sztuki Brechta sięgał jeszcze dwukrotnie: w 1960 reżyserował Operę za trzy grosze, a Matkę Courage i jej dzieci z Bogusławą Czosnowską w roli Pilar w 1966. Wszystkie trzy inscenizacje odniosły sukces. Wyreżyserował też między innymi Księżyc świeci nieszczęśliwym Eugene’a O’Neilla (1960) oraz Franka V (1962) i Fizyków (1963) – obie sztuki Friedricha Dürrenmatta. W Brnie reżyserował Operę za trzy grosze (1962) i wystawił sztukę Vratislava Blażka Za dużo dobrego naraz w reżyserii Jana Fiszera (1962). Do wybitnych osiągnięć okresu gdańskiego należą: Komu bije dzwon Ernesta Hemingwaya w reżyserii i adaptacji wspólnie z Różą Ostrowską, Kto się boi Virginii Woolf Edwarda Albeego (1965), gdzie zagrał George’a obok Lucyny Legut jako Marty. Dramaty minionych epok interpretował wbrew tradycji, jako teksty współczesne, podobnie traktował postaci, co budziło sporo kontrowersji. Do takich inscenizacji należą na przykład: Wesele Stanisława Wyspiańskiego (30 XII 1960) czy Zawisza Czarny Juliusza Słowackiego (2 IX 1965), w którym zagrał rolę tytułową. W sumie w Teatrze Wybrzeże wyreżyserował około 30 spektakli. Jako kierownik artystyczny zapraszał do współpracy uznanych reżyserów (między innymi Jerzego Jarockiego, Konrada Swinarskiego czy Kazimierza Brauna) i scenografów. Razem z Różą Ostrowską (kierownikiem literackim teatru) wprowadzili spotkania z widzami po premierach studenckich.
Opuścił Gdańsk po oskarżeniu o niewłaściwy dobór repertuaru na otwarcie nowego gmachu teatru przy Targu Węglowym. Jako interpretator współczesności wybrał wówczas dramat o ostatnich dniach Hitlera: Zmierzch demonów Romana Brandstaettera (7 I 1967), czytany jako przestroga przed totalitaryzmem (z wybitnymi rolami, m.in.: Zbigniew Bogdański – Hitler, Halina Słojewska – Ewa Braun). W teatrze został do końca sezonu. Ostatnim spektaklem wyreżyserowanym w Gdańsku była sztuka Tadeusza Różewicza Wyszedł z domu (1967), w której zagrał Henryka. Następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie pracował w miejscowych teatrach i Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej; na tej uczelni był profesorem nadzwyczajnym i w latach 1985–1990 dziekanem Wydziału Reżyserii Dramatu. W Krakowie, w Teatrze im. Juliusza Słowackiego, zagrał jeszcze w „gdańskiej” sztuce, w 1985 tytułową rolę w Wysockim Władysława Zawistowskiego w reżyserii Tadeusza Nyczka. Grał też w wielu filmach i reżyserował spektakle Teatru Telewizji oraz Teatru Polskiego Radia.
W 1962, na IV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu, uhonorowany został nagrodą za pracę reżyserską o cennych wartościach moralnych i światopoglądowych w przedstawieniu Frank V Friedricha Dürrenmatta w Teatrze Wybrzeże. W 1963 uhonorowany został uhonorowany Nagrodą im. Leona Schillera za prace inscenizacyjne w Teatrze Wybrzeże. W 1964, na VI Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu, otrzymał nagrodę za adaptację i reżyserię Komu bije dzwon Ernesta Hemingwaya w Teatrze Wybrzeże. W 1965 otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki III stopnia za reżyserię przedstawień Uciekła mi przepióreczka... Stefana Żeromskiego, Komu bije dzwon Ernesta Hemingwaya i Westerplatte Janiny Skowrońskiej-Feldmanowej w Teatrze Wybrzeże.
