GRADE DANIEL, kaznodzieja kościoła św. Jakuba, pastor kościoła NMP
| < Poprzednie | Następne > |
DANIEL GRADE (Gradius, Grad, Graden) (15 X / 21 XI 1669 – 9 IV 1743 Gdańsk), kaznodzieja (przełożony) w kościele św. Jakuba, pastor kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Wnuk żaglomistrza Petera, posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska. Syn żaglomistrza Daniela (1640 – po 1700), który 5 VI 1668 wystarał się o potwierdzenie gdańskiego obywatelstwa jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli) i poślubionej przez niego w 1668 Agnethe, córki Johanna Fentropa, rybaka morskiego (Seigner) w Gdańsku. Brat żaglomistrza Michaela, który 29 XI 1696 także uzyskał potwierdzenie obywatelstwa gdańskiego, oraz Euphrosine, od 9 III 1700 żony poślubionego w kościele św. Jana Davida Hartmanna.
W lipcu 1682 zapisany do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Od 1688 studiował teologię w Greifswaldzie, gdzie w 1690 opublikował Oratio de idololatria Judaeorum hodiernorum… (Traktat o bałwochwalstwie współczesnych Żydów…). Następnie studiował w Rostoku, Kilonii (Kiel), Lipsku i Wittenberdze, uzyskał tytuł magistra. W Gdańsku od 1700 do 1705 profesor greki i języka hebrajskiego w Gimnazjum Akademickim. W 1701 był jednym z profesorów, którzy opracowali regulamin dysponowania środkami z fundacji stypendialnej, ustanowionej przez Ottona Dietricha Voegedinga. Wyświęcony 24 IX 1705, od 29 IX 1705 kaznodzieja kościoła św. Jakuba. Od 9 VI 1709 diakon, od 1712 do śmierci drugi pastor kościoła NMP.
Był członkiem zespołu pracującego nad publikacją nowego, jednolitego śpiewnika (zob. kancjonał), Danziger Gesangbuch. Prace na śpiewnikiem rozpoczęto 2 X 1711 i ukończono w 1719. Autor m.in. Otium martinale sive observationum sacrarum specimen, in quo de locis, quibusdam biblicis a Luthero accurate atque emphatice expressis succincte disseritur a… (Otium martinale, czyli próbka świętych obserwacji, w której pewne fragmenty biblijne dokładnie i dobitnie wyrażone przez Lutra są zwięźle omówione przez…; Gedani, po 1701). Autor utworów okolicznościowych, m.in. zaproszeń na swój ślub z drugą żoną (1702), z okazji imienin burmistrza Johanna Ernsta Schmiedena (1704), z powodu śmierci rajcy i burgrabiego Gottfrieda Reygera (1717), ławnika Michaela Tessina (1703), rektora szkoły św. Jana Friedricha Büthnera (1701, dołączony do drukowanej mowy pogrzebowej wygłoszonej przez pastora Johanna Heinricha Nothwangera). 12 IV 1736 wygłosił kazanie pogrzebowe po śmierci pastora kościoła NMP Joachima Weickhmanna (druk: 1737).
Z drugą żoną, Florentiną Virginią (1676 – 15 X 1743), córką szwagra Jana Heweliusza Jakoba Rebeschkego (1628–1690), którą poślubił 20 VI 1702 w kościele NMP, miał pięcioro ochrzczonych tamże dzieci: trzech synów: 1 / Daniela Jakoba (chrzest 22 V – pochowany w kościele NMP 30 IX 1709); 2 / Daniela (chrzest 3 XII 1717); 3/ Johanna Theodora, pastora, oraz dwie córki. 4/ Florentine Renate (pochowana 12 XI 1743 w kościele św. Piotra i Pawła), od 11 II 1727 była żoną poślubionego w kościele NMP Michaela Gottlieba Sartoriusa (16 IX 1692 – pochowany 18 VI 1727 Gdańsk), syna profesora Gimnazjum Akademickiego Johannesa Sartoriusa), pastora w Gottswalde (Koszwały), od 1726 diakona kościoła św. Trójcy w Gdańsku; jej drugim mężem był poślubiony w kościele NMP 30 XI 1741 Andreas Schott. 5/ Maria Elisabeth, przed 1740 wydana została za Nathanaela Bartolomäusa Heßela (pochowany 12 XI 1781 w wieku 75 lat w kościele św. Trójcy w grobie nr 2), od 19 II 1739 mającego potwierdzone kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli).
Pochowany 7 V 1743 kościele NMP w grobie teścia Jakoba Rebeschkego. Mowę pogrzebową wygłosił Samuel Joachim Hoppe (podobnie jak na rychłym pogrzebie jego żony), uczczono go także zbiorem epicediów m.in. pastora Petera Tancka, pastora Johanna Salomona Richtera, późniejszego burmistrza Heinricha Zernecke, Andreasa Schotta, syna Johanna Theodora, ucznia Gimnazjum Akademickiego i późniejszego burmistrza Johanna Gottlieba Pegelaua i innych, w tym i „ein schwagerlicher Freund D. H. Setau” (dołączone do drukowanej rok później mowy Hoppego). W zakrystii kościoła NMP znajdował się jego portret oraz wykonany na jego podstawie miedzioryt z 1744.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI 372, 460; t. VII, s. 461.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 242.
Hirsch Theodor, Geschichte des academischen Gymnasiums in Danzig, Danzig 1837, s. 64.
Praetorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ…, Danzig und Leipzig, s. 4, 18, 78.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 37, 67.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 212, 383.
