GRIMSMANN WILHELM KRYSTIAN, drukarz, dziennikarz, działacz gdańskiej Polonii
| < Poprzednie | Następne > |
WILHELM KRYSTIAN GRIMSMANN (8 XI 1883 Eddelak, Szlezwik-Holsztyn – 22 III 1940 Stutthof), drukarz, dziennikarz, działacz polonijny. Syn szewca Johanna Petera i Józefy Marianny z domu Kozłowskiej. Od 1887 mieszkał z rodzicami w Gnieźnie (po śmierci Johanna Petera matka wyszła za bednarza Hoffmana, z którym się rozwiodła). W Gnieźnie ukończył szkołę powszechną i podjął naukę drukarstwa w oficynie gnieźnieńskiego „Lecha”, następnie w polskich zakładach drukarskich Warmii i Westfalii. W 1903 powołany do służby wojskowej, skierowany do Gdańska, pozostał w nim na stałe.
Działał w gdańskich organizacjach polonijnych, m.in. Towarzystwie Śpiewaczym „Lutnia”, Towarzystwie Ludowym „Jedność”, w Towarzystwie Młodzieży Kupieckiej, którego w 1908 był współzałożycielem, a w 1911 prezesem. W 1904 podjął pracę w „Gazecie Gdańskiej”, początkowo jako zecer, od lipca 1912 jako etatowy pracownik. W 1920 brał udział w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach. W okresie II Wolnego Miasta Gdańska w latach 1921–1939 redaktor działu lokalnego „Gazety Gdańskiej” oraz redaktor odpowiedzialny za niemiecką mutację pisma „Deutsche Morgenausgabe. Gazeta i Dziennik Gdański”. W latach 1922–1931 wydawca pisma „Żeglarz Polski. Czasopismo miesięczne poświęcone sprawom żeglugi morskiej i rzecznej ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb i zadań żeglugi polskiej”, drukowanego w Drukarni Towarzystwa Wydawniczego Pomorskiego w Gdańsku. Należał do Syndykatu Dziennikarzy Polskich w Gdańsku, współpracując z redakcjami innych polskich pism wydawanych w Gdańsku, między innymi „Dniem Pomorza”, „Gazetą Pomorską” i „Baltische Presse”. Sześciokrotnie stawał przed sądem gdańskim za rzekome znieważenie władz senackich przez polskie pisma.
Był członkiem wielu organizacji grupujących gdańską Polonię, m.in. 10 I 1919 wybrany został do Rady Żołnierzy Polaków w Gdańsku, w tym samy roku współzałożyciel Towarzystwa Śpiewu „Moniuszko”, w 1927 jego wiceprezes. Od 8 I 1920 wiceprezes, od 11 VII 1920 do 4 VIII 1924 i w 1927 prezes Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” w Gdańsku. 26 VI 1920 z jego inicjatywy utworzono VI Okręg Gdański Pomorskiego Związku Śpiewaczego (podlegający Związkowi Śpiewaczemu w Toruniu), był do 1923 jego pierwszym prezesem (pozostał w Zarządzie). Z żoną Anną w 1926 był członkiem Towarzystwa Śpiewu Kościelnego "Cecylia" w Gdańsku. Od 1923 był działaczem Macierzy Szkolnej, w 1926 współzałożycielem Towarzystwa byłych Powstańców i Wojaków. W 1927 z ramienia Gminy Polskiej wszedł do pierwszej Rady Głównej Związku Towarzystw Polskich w Gdańsku, od tego roku był członkiem Zarządu Okręgu Gdańskiego „Sokoła”, od 1929 wchodził w skład zarządu Okręgu I Kaszubskiego Dzielnicy Pomorskiej tej organizacji. Pełnił również funkcję wiceprezesa oraz wchodził w skład Rady Dzielnicy Pomorskiej. Utalentowany aktor–amator, występował w wielu stukach przygotowanych przez gdańskie organizacje polonijne. Mieszkał przy Pffeferstadt 50 (ul. Korzenna).
Przed wybuchem II wojny światowej wyjechał z Gdańska do Warszawy. W grudniu 1939 powrócił do Gdańska, aresztowany w początkach 1940, rozstrzelany w obozie Stutthof w masowej egzekucji, m.in. z synem Zygmuntem, Antonim Lendzionem, Władysławem Pniewskim,
księżmi Bronisławem Komorowskim i Marianem Góreckim. Żonaty był od 1909 z Anną Franciszką z Mrozewskich (Mroszewską) (ur. 2 X 1885 Sulęczyno), córką kowala Johannesa i Antoniny z domu Bednarek (ur. 3 V 1862 Sucha pow. Bytów), m. in. działaczką gdańskiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża i żeńskiej drużyny „Sokoła” w Gdańsku, aresztowaną wraz z mężem i synem Zygmuntem w 1940, osadzoną w Stutthofie. Od 20 IV 1940 w KL Ravensbrück, zginęła tam 28 III 1943. Syn Zygmunt (16 V 1910 Gdańsk – 22 III 1940 Stutthof), absolwent Gimnazjum Polskiego (matura: 1931), był pracownikiem Poczty Polskiej w Gdańsku, 1 IX 1939 więzionym w Victoriaschule, pracował przy porządkowaniu terenu walk na Westerplatte, zginął w obozie Stutthof. Drugi syn, Jan (24 VI 1912 Gdańsk – 1943), w 1937 poślubił w Toruniu Kazimierę, córkę asesora kolejowego Tadeusza i Franciszki z Lewandowskich. Córka Maria była zamężną Kubiak (zm. 2015).
Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Ofiar Terroru Hitlerowskiego na Zaspie.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, Urząd Stanu Cywilnego Gdańsk, sygn. 1609/925, nr 577; 1609/1004 nr 1889; 1609/945, nr 1968 (ślub, narodziny synów).
Andrzejewski Marek, Wolne Miasto Gdańsk (1920–1939). Leksykon biograficzny, Gdańsk 2009, s. 41.
Dereżyński Mieczysław, Grimsmann Wilhelm Krystian, w: Polski Słownik Biograficzny, 8, 1959–1960, s. 580–581.
Romanow Andrzej, Grimsmann Wilhelm Krystian, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1993, s. 109–110.
Stępniak Henryk, Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1939), Gdańsk 1991 (przez indeks).
