GUZOWIUS JOHANN GOTTFRIED, lektor języka polskiego
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN GOTTFRIED GUZOWIUS (Gusovius, Gusowiusz) (5 IV 1735 Preußisch Eylau (Pruska Iława koło Królewca), obecnie Bagrationowsk, Rosja – 3 IX 1785 Gdańsk), lektor języka polskiego w gdańskim Gimnazjum Akademickim. Syn syndyka i notariusza w Brodnicy Krystiana oraz Doroty z domu Kubowicz. Początkowo kształcił się w Brodnicy, w latach 1749–1751 pobierał nauki w Gimnazjum Akademickim w Toruniu. 2 VIII 1751 zapisał się do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, m.in. 15 V 1753 jako jeden z oponentów (zob. Johann Erdmann Klatt) brał udział w dyspucie Fabvlarem historiam de Baccho ex Mosaica confictam havd esse, contra Hvetivm aliosqve dispvtant, prowadzonej przez Jacoba Ernsta Roehra z Gdańska pod kierunkiem Gottlieba Wernsdorffa. W okresie 1755–1759 studiował teologię i filozofię w Rostocku. Od 16 I 1760 osiadł w Gdańsku, od 4 lipca tego roku kandydat Ministerium Duchownego na kaznodzieję i nauczyciela.
Od 1767 nauczyciel w niższych klasach Gimnazjum Akademickiego, od 1773 tamże lektor języka polskiego, równolegle kaznodzieja w kościele św. Anny, w którym głosił kazania dla Polaków wyznania ewangelicko-augsburskiego. W 1781 powołał do życia towarzystwo Societas Polonico-Ecclesiastico-Poetica, stawiające sobie za cel przekłady na język polski i edycję kancjonałów. Pisał utwory okolicznościowe po łacinie (m.in. Dissertatio epistolaris de salute infantum baptizatorum, Rostoch 1756), niemiecku (np. gratulacje dla Gotthilfa Wernicka w związku z objęciem stanowiska rajcy, czy Mosheims wahre Betrachtung …, Danzig 1764) i polsku (m.in. Dzięki Gdańskie do tronu nayiaśnieyszego Pana Stanisława Augusta, Króla y pana naszego …, druk Daniel Ludwig Wedel, Gdańsk 1784). Własnym epicedium (żałobnym utworem) w języku niemieckim żegnał burmistrza Friedricha Reygera (1753). Znany również jako tłumacz; przełożył dwie ody Adama Naruszewicza na język niemiecki (w tym Ode an das Vaterland bey der Errettung Jhre Königl. Majestät von Pohlen …, Danzig 1771). Najważniejsze miejsce w translatorskich i edytorskich przedsięwzięciach zajęły: Nowy do Kancjonału gdańskiego pieśni duchownych przydatek (1774), Zbiór nowy pieśni świątecznych gdańskich na dwie części podzielony (1780) (za obie publikacje uhonorowany przez Radę Miejską Gdańska), Zbiór nowy dogmatycznych i moralnych pieśni gdańskich w trzech tomikach (1781–1783; dwie pieśni przetłumaczył jego stryj, Efraim Gottgetreu Gusovius (zm. 1783), od 2 polowy lat 70. XVIII wieku nauczyciel gdańskiej szkoły św. Bartłomieja).
Jako tłumacz, redaktor i wydawca pieśni religijnych oparł się na niemieckim kancjonale Danziger Gesangbuch (1764, 1766, 1768, 1770, 1771, 1774; kancjonały); przekładem pieśni i wydaniem polskiej wersji niemieckiego kancjonału zajął się z myślą o Polakach wyznania ewangelicko-augsburskiego. W 1778 ożenił się z Anną Brocking. Pochowany na cmentarzu przy kościele św. Anny.
Jego współpracownikiem był Johann Behnke (Behncke, Behnka) (23 VI 1739 Rhein (Ryn) – 18 III 1791 Charbrowo), duchowny ewangelicki po studiach w Królewcu, od 1757 konrektor, od 1761 rektor w Starogardzie Gdańskim (Preußisch Stargard), następnie w Bytowie (Bütow), zrezygnował z powołania w 1764 na pastora w Pomysku (Pomeiske), 23 I 1765 powołany na pastora w Garczegorzu (Garzigar), w 1768–1780 w Charbrowie (Charbrow), następnie w Roszczycach (Rooschitz), od 17 IV 1775 inspektor i wizytator szkół i kościołów pod patronatem szlacheckim na terenie powiatu lęborskiego (Lauenburg), żonaty z Marią Concordią Lenk, autor pieśni religijnych, tłumacz m.in. trzeciego załącznika do śpiewnika kościelnego Georga Friedricha Rogalla na język polski Nauki wiary i życiowych obowiązków dla dzieci (Gdańsk 1768), wydawca kancjonałów, w których zamieszczał także pieśni przełożone przez Guzowiusza. Przekłady obu weszły w skład Pieśnioksięgu, czyli Kancjonału gdańskiego Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza (1803).
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 338.
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVIII wieku, Gdańsk 1997 (przez indeks).
Lengnich Carl Benjamin, Das geistliche Ministerium und die Kirchenverfassung in Danzig. Zu Anfange des Jahrs 1779 waren folgende Herren Pastores, Diaconi und Prediger im Ministerio, Frankfurt–Liepzig 1779, s. 58–59.
