HONDIUS WILHELM, rytownik, kartograf
| < Poprzednie | Następne > |
z Ludwiką Marią Gonzagą, strona wschodnia, 1646 (u góry obraz Adolfa Boya, przedstawiający wybór małżonki przez polskiego króla)
WILHELM (Guillielmus) HONDIUS (Hondt, Hondiusz) (po 1597 Haga – 19 VI 1652 Gdańsk), rytownik, kartograf. Syn Heindrika Młodszego (Heinrich; około 1573 Haga – 1650 Haga). Rytownictwa uczył się u ojca Heindrika w Hadze, w 1629 tamże członek cechu. W 1624 przedstawiony podróżującemu po Niderlandach pod przybranym nazwiskiem Snopek (Snopczyński) miłośnikowi sztuki, a głównie malarstwa, późniejszemu królowi Władysławowi IV Wazie, dla którego prawdopodobnie rytował mapę Polski. W rodzinnym mieście przebywał do około 1633, wykonując wiele rycin, m.in. w 1628 własnego pomysłu portret arcyksiężniczki austriackiej Isabelli Clary Eugenii (1566–1633), hiszpańskiej żony księcia Alberta VII, oraz w 1630 księcia Johanna Ernsta I von Sachsen-Weimar (1594–1632) i w 1633 powtórnie wspomnianej arcyksiężniczki – oba rytowane według obrazów Antona van Dycka (1599–1641). Około 1633 osiadł na stałe w Gdańsku, często podejmując podróże po Polsce, szczególnie do Warszawy, po raz pierwszy zaproszony przez króla Władysława IV w 1636.
Rytował w miedzi według własnych rysunków lub dzieł malarskich, m.in. portrety królów polskich Władysława IV, Jana Kazimierza oraz ich żon Cecylii Renaty i Marii Ludwiki Gonzagi, hospodara mołdawskiego Bazylego, polskich magnatów (w tym Janusza Radziwiłła, Lwa Sapiehy, Jerzego Ossolińskiego, Bohdana Chmielnickiego, Karola Chodkiewicza, kasztelana gdańskiego Gerarda Denhoffa, Adama Kazanowskiego, kanclerza wielkiego koronnego, arcybiskupa gnieźnieńskiego oraz prymasa Polski i Litwy Andrzeja Leszczyńskiego (1652)), gdańskiego burmistrza Nicolausa Pahla, filozofa i teologa Heinricha Nicolai, Paula Sieferta, lublewskiego pastora Johanna Ludwiga Rueliusa (Rühla; 1619–1673), zięcia gdańskiego drukarza Georga Rhetego. Wykonywał mapy i plany zdobione scenami rodzajowymi, m.in. trzy plany kopalni w Wieliczce, mapę Polesia (1650) i tzw. delineację smoleńską (plan i mapy moskiewskiego oblężenia Smoleńska i odsieczy miasta przez króla Władysława IV; 1636, 1640, według Jana Pleitnera, z m.in. wizerunkami twórców miedziorytu).
W 1646 był autorem rycin bramy triumfalnej w Gdańsku z okazji przejazdu królowej Ludwiki Marii Gonzagi. Współpracował z gdańskim drukarzem i księgarzem Georgiem Försterem przy wykonywaniu winiet i ilustracji książkowych. Był jednym z wykonawców tablic astronomicznych do prac Jana Heweliusza, karty tytułowej do dzieła Joachima Pastoriusa Bellum Scytico-Cosaticum…. Zmarł podczas prac nad wielką mapą Ukrainy.
Po raz pierwszy żonaty był z Cornelią, z którą miał trzech synów, ochrzczonych w kościele św. Piotra i Pawła: Jakoba (ochrzczony 1 X 1637), Gerharda (ochrzczony 30 VIII 1638) i Philippa (ochrzczony 9 VI 1639). Po raz drugi żonaty był od 15 V 1646 z Anną (zm. 3 I 1657), córką z pierwszego małżeństwa złotnika Andreasa Mackensena I, z którą miał ochrzczoną 14 V 1651 w kościele św. Elżbiety córkę Barbarę.
Bibliografia:
Block, J.C., Das Kupferstich-Werk des Wilhelm Hondius. Mit alphabetischem und chronologischem Register sowie mit Reproductionen nach des Künstlers besten Stichen, Danzig 1891.
Gosieniecka Anna, Hondius Wilhelm, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 218-220.
Czajewski Jerzy, Kartografia wojny smoleńskiej (1632–1634) w obrazach i słowach, „Z Dziejów Kartografii”, t. 24, 2022, s. 211-221.
