JANOWSKI MAURYCY, śpiewak operowy, aktor teatralny, reżyser
| < Poprzednie | Następne > |
MAURYCY ROMAN JANOWSKI (19 VI 1889 Warszawa – 10 III 1959 Sopot), śpiewak operowy (tenor), aktor teatralny, reżyser. Syn rzemieślnika Józefa i Doroty z domu Głogowskiej, brat Eugenii. Edukację podstawową odbył w Warszawie, w męskiej szkole realnej prowadzonej przez Kazimierza Nawrockiego. Po jej ukończeniu w latach 1909–1915 odbył praktykę w księgarni Edwarda Wende i Spółki. Jednocześnie uczył się w warszawskim Konserwatorium Muzycznym w trzech kierunkach: śpiewu (pod opieką profesorów Carla Giustiniani’ego, Juliusza Marso i Ignacego Dygasa), teorii muzyki (u profesorów Ratuszyńskiego i Karaffa-Korybuta) i gry na fortepianie (w klasie profesor Lewandowskiej) oraz podczas prywatnych lekcji gry scenicznej i dykcji (u aktorów Henryka Kowalskiego, Teodora Rolanda i Kazimierza Kamińskiego). Debiutował w czerwcu 1915 w szkolnym wystawieniu Halki Stanisława Moniuszki, grając rolę Jontka.
W sierpniu 1915 został zaangażowany do Opery Warszawskiej, w której pracował do 1931. W Teatrze Polskim w Warszawie zadebiutował 24 VII 1916 rolą Dziennikarza w Weselu Karola Pawła Rostworowskiego, operze opartej na dramacie Stanisława Wyspiańskiego. Na scenie Teatru Wielkiego wystąpił po raz pierwszy 10 XI 1916 w Strasznym dworze Stanisława Moniuszki, wykonując partię Pana Damazego. Występował także gościnnie w Krakowie z zespołem Krakowskiego Towarzystwa Operowego.
W okresie międzywojennym prowadził aktywną działalnością artystyczną zarówno w kraju, jak i poza jego granicami (występował w Niemczech, Włoszech, Czechosłowacji i na Węgrzech). Talent wokalny i świetna gra aktorska były doceniane przez ówczesną krytykę artystyczną. Cenioną pozycję w polskim życiu muzycznym dały mu m.in. kreacje ról: Mime w Zygfrydzie Ryszarda Wagnera (1925), Szujskiego w Borysie Godunowie Modesta Musorgskiego (1926), Astrologa w Złotym Koguciku Mikołaja Rimskiego-Korsakowa (1926), Tomka w Sprzedanej narzeczonej Bedřicha Smetany (1926), Pedrilla w Uprowadzeniu z seraju Wolfganga Amadeusza Mozarta (1917), Grabca w Goplanie Władysława Żeleńskiego (1922), Czarownicy w Jasiu i Małgosi Engelberta Humperdincka oraz interpretacje współczesnej twórczości pieśniarskiej (zwłaszcza Karola Szymanowskiego; sam brał udział w prapremierze Króla Rogera jako Edrisi w 1926).
Karierę śpiewaka operowego zakończył w 1931, poświęcając się odtąd aktywności aktorskiej i pedagogicznej. W latach 1931–1934 był członkiem zespołu Teatru Kameralnego w Warszawie; w 1934–1937 warszawskiego Teatru Narodowego i Teatru Nowego. Od 1937 do 1939 występował okazjonalnie w recitalach pieśniarskich, współtworzył audycje radiowe w Polskim Radio, występował podczas koncertów symfonicznych.
Podczas II wojny światowej mieszkał w Warszawie, rezygnując z jakiejkolwiek działalności artystycznej. W maju 1945 dołączył do zespołu Teatru i Studia Dramatycznego Henryka Szletyńskiego w Łodzi, gdzie został również wykładowcą techniki głosowej. Od lipca 1945 w Sopocie, zamieszkał przy ul. Sobieskiego 26. Wystąpił jako solista, przy akompaniamencie pianisty Jana Ekiera, 29 IX 1945 w Domu Katolickim w Sopocie podczas koncertu inaugurującego działalność Filharmonii Bałtyckiej (w repertuarze Moniuszki: Znasz-li ten kraj i Aria z kurantem ze Strasznego dworu). Ostatni publiczny występ dał podczas koncertu symfonicznego poświęconemu twórczości polskiej w Operze Leśnej 28 VII 1946.
W latach 1945–1947 uczył w Gdańskim Instytucie Muzycznym (zob. Zespół Szkół Muzycznych) z siedzibą w Sopocie, występował w Teatrze Aktorów. W sezonie artystycznym 1945/1946 występował w Teatrze Dramatycznym Województwa Gdańskiego w Sopocie pod dyrekcją Aleksandra Gąssowskiego. W sezonie 1946/1947 pracował w Teatrze Aktorów Województwa Gdańskiego w Gdyni oraz w Teatrze Marynarskim. Sezon 1947/1948 spędził na deskach Teatru im. Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim. W 1948 zatrudniony w Gdańskim Zespole Artystycznym, z którym zrealizował jako reżyser operę Zamek na Czorsztynie Karola Kurpińskiego. Od 1948 zatrudniony w Teatrze Wybrzeże. W tym samym roku rozpoczął pracę w gdańskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, w której do 1959 prowadził klasę śpiewu solowego. Od czerwca 1952 do marca 1957 był dziekanem Wydziału Wokalnego. W styczniu 1957 przyznano mu tytuł naukowy docenta. Do grona jego studentów należeli wybitni wokaliści, m.in. Irena Jęsiakówna, Franciszek Kokot, Krystyna Ingersleben-Borowska, Rajmund Wojniłło.
W powojennej aktywności artystycznej doceniony m.in. za role teatralne: Pierczychina w Mieszczanach Maksyma Gorki (1949), Gawryła w Pannie bez posagu Aleksandra Ostrowskiego (1954), Filiberta w Osobliwym zdarzeniu Carlo Gordoniego (1953), Tomasza Savelli w Szkarłatnych różach Aldo de Benedettiego (1946).
Członek Związku Artystów Scen Polskich (ZASP). Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi (1930), otrzymał wyróżnienie na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych w 1951 za rolę Wrężka w sztuce Leopolda Rybarskiego W stoczni (1951). Działalność zawodową prowadził nieprzerwalnie aż do śmierci, mimo postępującej choroby. Po raz ostatni pojawił się na scenie Teatru Wybrzeże w sztuce Maszyna do liczenia w roli Pana Jeden w reżyserii Stanisława Milskiego 13 II 1959. Zmarł po ciężkiej operacji. Pochowany na Cmentarzu Katolickim w Sopocie (grób nie zachował się).
Bibliografia:
Archiwum Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, akta osobowe Maurycego Romana Janowskiego.
Kochanowska Eugenia, Nasi ludzie sztuki: Maurycy Janowski, „Dziennik Bałtycki” 1956, nr 84, s. 8.
Krassowski Janusz, Jankowski Maurycy, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 296–297.
Rocznik Informacyjny PWSM w Gdańsku 1973/1974, Gdańsk 1974, s. 342–343.
Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765–1965, Warszawa 1973, s. 250–251.
Szczepkowska Malwina, 20 lat Teatru na Wybrzeżu, Gdynia 1968.
Z premiery „Zamku na Czorsztynie”, „Dziennik Bałtycki” 1948, nr 85, s. 4.
Zmarł Maurycy Janowski, „Dziennik Bałtycki” 1959, nr 59, s. 6.
Żędzianowska Joanna, Pro memoria: w hołdzie Artystom Teatrów Wybrzeża, Gdańsk 2013, s.78–79.
