JAZZ, miesięcznik
| < Poprzednie | Następne > |
JAZZ, miesięcznik. Pierwsze ważne i opiniotwórcze czasopismo poświęcone muzyce jazzowej, ukazujące się w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Jego pomysłodawcą i współzałożycielem był Józef Balcerak wraz z Janem Sitkowskim i Franciszkiem Lipowiczem (synem prof. Romana Lipowicza).
Józef Balcerak był pierwszym redaktorem naczelnym, od lutego 1956 do emerytury w lipcu 1977 (zastąpił go Janusz Mechanisz). Do grudnia 1962 redakcja pisma znajdowała się w Gdańsku przy ul. Wały Jagiellońskie 1, w budynku klubu „Żak” ( Nowy Ratusz). W styczniu 1963 redakcję przeniesiono do Warszawy, działała w gmachu opery przy Placu Zwycięstwa (obecnie Plac Piłsudskiego). W latach 70. XX wieku siedziba znajdowała się na ul. Krakowskie Przedmieście 21/23, pod koniec istnienia pisma – na ul. Kredytowej 5/7. W styczniu 1980 do nazwy dodano „Magazyn Muzyczny”. Od połowy 1981 ukazywał się już tylko jako kwartalnik, ostatni numer opublikowano w grudniu 1983.
Wydawcą pierwszego numeru pisma (luty 1956) był Klub Pracowników Kultury przy Zarządach Okręgu Związku Zawodowego Pracowników Kultury (ZZPK) w Gdańsku i Bydgoszczy, Gdańsk ul. Garncarska 18/20 ( „Rudy Kot”). Mimo że było to „wydanie specjalne Klubu Pracowników Kultury”, tzw. „jednodniówka”, pod jego tytułem pojawiła się notka: „Nr 1” i „Rok 1”, co sugerowało nadzieję na kontynuację. Magazyn, o gazetowym formacie A3, druku biało-czarnym, miał pięciotysięczny nakład. Zawierał głównie opracowania dotyczące wykonawców, którzy zostali zaprezentowani podczas koncertów muzyki jazzowej z płyt gramofonowych i taśm magnetofonowych w Klubie Pracowników Kultury od marca 1955 do lutego 1956 (Klub Muzyki Mechanicznej, który był protoplastą Gdańskiego Jazz Clubu, założonego w drugiej połowie 1956). Oprócz redaktora Józefa Balceraka w skład zespołu redakcyjnego wchodzili także: Jan Sitkowski (mąż siostry Włodzimierza Nahornego), Franciszek Lipowicz i Jan Haba. W pierwszym roku działalności czasopisma wydano sześć numerów (luty, lipiec, wrzesień, październik, listopad, grudzień).
Od września 1956 (nr 3) „Jazz” stał się miesięcznikiem (podtytuł „Miesięcznik Ilustrowany”). Zawierał kontynuowane rubryki: Wielcy ludzie jazzu, Korespondencje własne z zagranicy, Nowinki ze świata, Co pisze fachowa prasa zagraniczna, Słownik wyrazów fachowych, Ciekawostki (relacje z bieżących wydarzeń jazzowych w Polsce i zagranicą, np. z I i II Festiwalu Jazzowego w Sopocie 1956–1957, z festiwalu Jazz’58 w Warszawie; przekształcony później w Jazz Jamboree, festiwale w Nowym Yorku czy w Newport), Instrumenty i instrumentaliści, Wśród książek, Z życia jazz-klubów czy Historia muzyki na wesoło (forma opowiastek rysunkowych).
W gdańskim okresie „Jazzu” stałymi współpracownikami byli: Eugeniusz Mausolf, Stefan Kisielewski, Franciszek Lipowicz, Jan Sitkowski, Leopold Tyrmand, Lech Terpiłowski, Andrzej Trzaskowski, Michał Wójcikiewicz, Franciszek Walicki, Roman Waschko. Autorem zdjęć był Zygmunt „Kuba” Grabowiecki, publikował tu też swoje fotografie Marek Karewicz. Pracami graficznymi opatrywał pismo między innymi Janusz Christa (sekretarz redakcji w latach 1956–1957, autor dowcipów rysunkowych, cykli „Rock and roll”, „Opowieści o Armstrongu”), Jerzy Skarżyński czy Feliks Topolski. W 1957 pojawiły się pierwsze kolorowe okładki pisma, oryginalne i nowatorskie kolaże (mariaż jazzu z młodą plastyką). Już wówczas periodyk współpracował z zachodnimi renomowanymi pismami jazzowymi jak: „Melody Marker”, „Down Beat”, „Jazz Podium”, „Jazz Magazine”.
1 X 1957 magazyn (nr 10) zmienił wydawcę na Radę Okręgową Zrzeszenia Studentów Polskich (ZSP) w Gdańsku. Redakcję przeniesiono z ul. Garncarskiej 18/20 do Klubu Studentów Wybrzeża „Żak” przy ul. Wały Jagiellońskie 1 (do małego pokoiku w wieży po prawej stronie od wejścia). Dystrybucją pisma w Warszawie zajęło się Wydawnictwo Prasowe „Ruch”.
Od marca 1958 (nr 3) aż do 1982 pismo wydawano w formacie A4. W połowie 1959 pojawiła się możliwość prenumeraty zagranicznej „Jazzu”, głównie do krajów Europy Środkowo-Wschodniej (Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, NRD, ZSRR). Przedstawicielem miesięcznika w Warszawie był Jerzy Radliński, a jego siedziba znajdowała się w redakcji dwutygodnika „Współczesność”. Pismo osiągnęło zasięg ogólnopolski i międzynarodowy o nakładzie około 10 000 egzemplarzy.
W kwietniu 1961 opublikowano po raz pierwszy wyniki ankiety „Jazz na szczycie” na temat najlepszych polskich i zagranicznych muzyków jazzowych. W ten sposób wypromowano wielu polskich (też trójmiejskich) muzyków np. Alojzego „Alka” Musiała, Ryszarda Kruzę, Marka Tarnowskiego, Edwarda Rykaczewskiego, Andrzeja Kurylewicza, Jerzego Derfla, Włodzimierza Nahornego, Krzysztofa Komedę-Trzcińskiego, Jana Ptaszyna Wróblewskiego, Zbigniewa Namysłowskiego i wielu innych.
Od 6 do 9 V 1961 redakcja „Jazzu” i Rada Okręgowa ZSP zorganizowała w Gdańsku Ogólnopolski Festiwal Studentów. Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku oferta miesięcznika znacznie poszerzyła się o zróżnicowaną tematykę kulturalną. Drukowano poezję, małe formy literackie, eseje na temat malarstwa, fotografii czy filmu. Promowano nowatorskie spektakle Teatru Wybrzeże (Smak miodu Shelagha Delaneya w reż. Konrada Swinarskiego, Zabawa jak nigdy Williama Saroyana w reż. Jerzego Golińskiego) czy występy teatrzyków i kabaretów studenckich z Bim-Bomem, Cyrkiem Rodziny Afanasjeff i Tralabombą na czele.
W sumie w Gdańsku w ciągu siedmiu lat ukazało się 76 numerów pisma (w tym dwa podwójne – 19/20 z 1958 i 59/60 z 1961), które miało niebagatelny wpływ nie tylko na inteligenckie środowisko Trójmiasta.
Bibliografia
Balcerak Józef, Magia Jazzu, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1981.
Danielewicz Stanisław, Jazzowisko Trójmiasta. Historia jazzu w Gdańsku, Gdyni i Sopocie 1945–2010, Kraków 2011.
Dorobek Andrzej, Rodzima prasa muzyczna jako zwierciadło przemian socjokulturowych w Polsce po 1956 roku na przykładzie magazynu „Jazz”, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 2017, nr 9.
Fułek Wojciech, 60.rocznica I Ogólnopolskiego Festiwalu Jazzowego Sopot 1956, „Dziennik Bałtycki” z 11 VIII 2016.
Pietruszewski Igor, Jazz w Polsce. Wolność improwizowania, Kraków 2012.
Piotrowski Grzegorz, Jazz na Pomorzu, pub. 27 VI 2012, www.MEAKULTURA.pl.
Radliński Jerzy, Obywatel Jazz, Kraków 1967.
Miesięcznik „Jazz” nr 1 z lutego 1956, nr 5 z maja 1957, nr 3 z marca 1958, nr 11 z listopada 1959, nr 12 z grudnia 1962.
