KÖHNE-JASKI ANDREAS, kupiec
| < Poprzednie | Następne > |
ANDREAS KÖHNE-JASKI (Jaschke; 7 XII 1571 Gdańsk – 5 VI 1636 Gdańsk), kupiec wyznania kalwińskiego. Wnuk Paula Köhne-Jaskiego, jeden z ośmiorga dzieci Paula II (29 VI 1535 Gdańsk – 11 I 1585, pochowany w kościele Najświętszej Marii Panny pod płytą nagrobna nr 343), absolwenta studiów w Bolonii (1557) i Padwie (1557), od 1571 ławnika Głównego Miasta, od 1581 rajcy i w 1582 sędziego, oraz poślubionej mu w Gdańsku 15 XII 1560 Dorothei (1537 – 18 XI 1588 Gdańsk), córki ławnika Johanna Zimmermanna. Brat Heinricha (1561–1594), Paula (1563–1584), Marka (1569–1600), Jacoba (1576–1602), Israela i Cathariny (31 I 1567 – 4 VII 1617 Gdańsk, pochowana w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 343), która 13 XII 1599 w kościele NMP wyszła za mąż po raz pierwszy za Georga Großa, po jego śmierci poślubiła tamże 14 VII 1603 sekretarza miasta Johanna Willenbrocka (zm. 1628).
Od września 1581 uczeń Gimnazjum Akademickiego, współzarządzający z bratem Israelem rodzinną firmą handlu bursztynem, choć faktycznie scedował na brata jej prowadzenie. Od 1603 przebywał na dworze elektora brandenburskiego Joachima Fryderyka Hohenzollerna w Królewcu oraz na dworze króla polskiego Zygmunta III Wazy, gdzie ze względu na handlowe powiązania z Prusami Książęcymi pełnił funkcję elektorskiego agenta (z pensją 400 talarów rocznie), dążącego do przejęcia kurateli nad umysłowo chorym księciem pruskim, synem Albrechta I Hohenzollerna, Albrechtem Fryderykiem (do czego doszło w 1605) i unii personalnej brandenbursko-pruskiej (do czego doszło w 1618). W 1611, wraz z bratem Israelem, uzyskał potwierdzenie przywileju na monopol bursztynowy u następcy Joachima Fryderyka,
elektora brandenburskiego Jana Zygmunta Hohenzollerna. Aktywny w dyplomacji, początkowo zarówno jako poseł Zygmunta III Wazy do Prus Książęcych, jak i elektorów brandenburskich do króla polskiego. Znienawidzony w Królewcu z powodu swego wyznania, zręczności politycznej, wielkiego majątku oraz monopolu bursztynowego przez wiele kręgów, na czele z pruskim kanclerzem Christophem von Rappe, po burzliwych sporach 1613 na dworze elektorskim przeniósł się na dwór królewski w Warszawie, zaś po hołdzie lennym z Prus Książęcych Georga Wilhelma, złożonego Zygmuntowi III Wazie we wrześniu 1621, powrócił na stałe do Gdańska.
W 1616 za 4500 florenów nabył od Anny z domu Kramer, wdowy po Winholdzie Speymannie dzierżawione od miasta Piecki z dworem i ogrodem, oraz dzierżawione od klasztoru cystersów w Oliwie od 26 VII 1586 stawy i młyn nad potokiem Strzyżą, posiadłości nad Strzyżą nosiły później nazwę Jaśkowy Młyn. 29 IV 1629 w Warszawie wraz z bratem Israelem otrzymał polski indygenat i został przyjęty przez marszałka wielkiego koronnego Mikołaja Wolskiego do herbu Półkozic (w tarczy herbowej dwudzielnej z prawej Półkozic, z lewej dotychczasowy herb własny, lew wspięty trzymający maczugę). Ostatnie lata (stracił wzrok) spędził w Gdańsku. Kawaler; na mocy jego testamentu z 1633 powstała z dóbr pod Gdańskiem rodzinna ordynacja (niepodzielny majątek).
W 1628 z bratem Israelem zlecił Abrahamowi van den Blockowi wykonanie w kościele NMP epitafium upamiętniającego ich dziadka i ojca oraz wcześniej zmarłych braci Heinricha, Paula, Marka i Jacoba. Pochowany 18 I 1636 w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 406. Wierszami żałobnym żegnali go m.in. Johann Benther i Johannes Georg Moeresius.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 38.
Krollmann Christian, Köhne-Jaski Andreas, w: Altpreußische Biographie, Bd. I, Marburg/Lahn, 1974, s. 347.
Mincer Franciszek, Działalność polityczna Andrzeja Koene-Jaskiego, „Rocznik Olsztyński”, t. 7 1968, s. 19-20.
Mincer Franciszek, Koene-Jaski Andreas ((1571-1636), Polski Słownik Biograficzny, t. 13, 1967/1968, s. s. 254-255.
Mincer Franciszek, Koehne-Jaski Andrzej, w: w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 415-416.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. 1, s. 282.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 167.
