KOŚCIÓŁ ŚW. IGNACEGO
| < Poprzednie | Następne > |
św. Ignacego
św. Ignacego
św. Ignacego
KOŚCIÓŁ ŚW. IGNACEGO, Stare Szkoty. Wzniesiony przez jezuitów w latach 1676–1677, w północnej części kompleksu budynków Kolegium Gdańskiego (jezuickiego) (obecnie ul. Brzegi 49), w zastępstwie zniszczonego w 1656 (w czasie potopu szwedzkiego) kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w jego bliskim sąsiedztwie. Budowniczym był Barthel Ranisch. W roku 1686 dobudowano do fasady kościoła wieżę zegarową z dzwonnicą.
W kościele (o wymiarach 44 × 115 stóp – 12,5 × 32,8 metrów) znajdowały się trzy ołtarze: główny poświęcony patronowi św. Ignacemu oraz boczne Trójcy Świętej i św. Stanisława Kostki. Rycina Petera Willera z 1687 przedstawia go z trójkątnie zwieńczoną fasadą, pięcioma wielkimi oknami witrażowymi w północnej ścianie budynku i małą wieżyczką (sygnaturką) w dachu. Uszkodzony podczas oblężenia Gdańska w 1734, gruntownie przebudowany w latach 1748–1755 przez architekta Lewickiego (bliżej nieznanego). Znacznie poszerzony (80,5 × 170 stóp, czyli 23 × 48,5 metrów), uzyskał kształt trójnawowej świątyni halowej. Fasadę zdobiły dwie symetryczne, masywne wieżyczki kryte dachówką. Jest jednym z nielicznych w Gdańsku zachowanych przykładów architektury barokowej. Konsekracji dokonał bp. włocławski Antoni Ostrowski w 1765. Wystrój wnętrza (10 ołtarzy, w tym główny św. Ignacego) uległ pewnym zmianom, wiele elementów pozostało zaś niezmienionych. Do najcenniejszych zabytków należą ołtarze boczne (m.in. św. Franciszka Ksawerego, Trójcy Św., św. Jana Nepomucena, św. Stanisława Kostki), barokowa ambona zakończona postacią św. Franciszka Ksawerego, obraz przedstawiający Sąd Ostateczny (obecnie w zakrystii), barokowe konfesjonały oraz rokokowa stolarka zakrystii z 1762, feretron (przenośny obraz) z wizerunkiem Maryi i Dzieciątka z 1745. Od wschodu dobudowano w 1777 roku wolno stojącą drewnianą dzwonnicę, istniejącą i obecnie.
Do jezuitów należał do 1780, od 1718 pełnił funkcję katolickiego kościoła filialnego (w stosunku do Kaplicy Królewskiej) w parafii gdańskiej (obsługiwał Stare Szkoty, Chmielniki, Szadółki, Orunię, Ujeścisko, Zakoniczyn). Po kasacie jezuitów (w Prusach w 1780) zachował funkcję filialną, do 1810 pełniąc również funkcję kościoła szkolnego dla katolickiego Gimnazjum Akademickiego, będącego kontynuacją jezuickiego Kolegium Gdańskiego, działającego w ramach pruskiego Królewskiego Instytutu Szkolnego.
Mocno ucierpiał podczas oblężeń z okresu wojen napoleońskich w latach 1807 i 1813, między innymi tracąc zdobiące fasadę wieżyczki. Od 1817 roku ponownie był wykorzystywany do duszpasterstwa (księża z innych zakonów, dojeżdżający tu okresowo), stały wikariusz występował od 1830. W 1827 od południa, w miejscu dawnego kolegium, wzniesiono budynek, w którym z czasem umieszczono plebanię. W 1839 ustanowiono parafię św. Ignacego, regulacją z 1840 zachowując jej dawny obszar filialny. W roku 1872 kościół wzbogacił się o organy (27 głosów). W okresie 1877–1881 (okres Kulturkampfu) parafia była nieobsadzona, funkcje duszpasterskie pełnił ks. Vinzent Semrau, wikary, odprawiając msze prywatnie i „przy zamkniętych drzwiach kościoła”. W 1897–1898 wikarym był ks. Konstantyn Dominik, późniejszy biskup sufragan chełmiński, którego proces beatyfikacyjny jest w toku. W 1905 do parafii dołączono Łostowice i Kowale. W 1905 w kościele ufundowano stacje drogi krzyżowej, w 1908 sprowadzono z Niemiec obraz do ołtarza głównego, przedstawiający powołanie św. Ignacego. W 1922 renowacji fasady dokonał Albert Carsten. Przy parafii, zwłaszcza w okresie międzywojennym, działały liczne stowarzyszenia i bractwa kościelne. W 1945 kościół uległ uszkodzeniu, odbudowany w 1946–1947. Odtworzono między innymi zabytkową polichromię wnętrza.
Po 1945 w parafii zaprowadzono duszpasterstwo w języku polskim. W 1983 odłączono Łostowice (i Kowale), tworząc tam osobną parafię. Po 1992 dokonano nowej regulacji granic parafii, do której należy odtąd tylko górna część Starych Szkotów (na zachód od Kanału Raduni), Oruńskie Przedmieście i część dzielnicy Chełm (osiedle przy ul. Hebanowskiego). Pod koniec lat 80. XX wieku odnowiono fasadę. W 1999 parafia pozyskała także budynki przylegające do starej plebanii od południa (dawne budynki szkoły ludowej, wzniesione w miejsce jezuickiego kolegium). Począwszy od 1989 przy parafii ożywiły się liczne grupy duszpasterskie i stowarzyszenia religijne. W sąsiedztwie plebanii (i częściowo w miejscu dawnego kolegium jezuitów) powstała w budynku po dawnej XIX-wiecznej szkole katolickiej rezydencja metropolity gdańskiego Sławoja Leszka Głódzia. W związku z tym w 2011 kościołowi nadano tytuł kolegiaty Staroszkockiej pod wezwaniem św. Ignacego.
| 1830–1832 | ks. Franz Bonin |
| 1833–1865 | ks. Jakob Brill |
| 1865–1877 | ks. Johann Schwalm |
| 1877–1881 | ks. Vinzent Semrau |
| 1881–1891 | ks. Franz Scharmer (jako wikary) |
| 1891–1900 | ks. Franz Schröter |
| 1900–1926 | ks. Joseph Behrendt |
| 1926–1934 | ks. Franz Berendt |
| 1935–1945 | ks. Johann Jastak |
| 1945–1975 | ks. Władysław Ciechorski (1945–1957 administrator) (zm. 1975) |
| 1975–1982 | ks. Władysław Żywiński |
| 1982–1987 | ks. Ernest Kleinert |
| 15 XII 1987 – 9 VII 2023 | ks. Henryk Kilaczyński |
