KRĘCKI FRANCISZEK LEON, działacz gdańskiej Polonii, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
FRANCISZEK LEON KRĘCKI (16 IV 1883 Borzestowo koło Kartuz – 11 I 1940 Stutthof), bankowiec, działacz gdańskiej Polonii, patron gdańskiej ulicy. Syn Konstantego (zm. 1917), w latach 1904–1910 członka kościerskiej Spółki Parcelacyjnej, w 1905–1914 członka Towarzystwa „Straż”, od 1906 członka zarządu spółki „Dom Kaszubski” (od 1909 Towarzystwo „Bazar”), dyrektora Banku Ludowego w Kościerzynie i tamże właściciela fabryczki lemoniady, oraz Lukrecji z domu Warzewskiej (zm. 6 III 1922 Wejherowo). Brat Marii, nauczycielki języka francuskiego w gimnazjum w Wejherowie, Stefani, właścicielkę sklepu w Wejherowie, oraz mieszkającego w Niemczech brata.
Uczył się w gimnazjum w Kościerzynie i Chełmnie, w latach 1902–1905 studiował prawo na uniwersytecie w Królewcu, Berlinie, Heidelbergu, tam od 1906 doktor. W Gdańsku od 1906. Wobec braku zgody ze strony władz niemieckich na otwarcie kancelarii adwokackiej, w 1907 podjął – dzięki posiadanej specjalizacji w dziedzinie bankowości – pracę w polskiej firmie Dom Handlowy i Komisowy „Ceres”, której (obok Zygmunta Kierskiego) był jednym z dwóch dyrektorów. Firma zajmowała się handlem ziemiopłodami,
nawozami sztucznymi, eksport zboża oraz operacjami bankowymi. Od 1907 członek założonego w Kartuzach Kaszubskiego Towarzystwa Ludoznawczego, od 1908 wydawał z Aleksandrem Majkowskim czasopismo „Gryf”; kierując wydawnictwem samodzielnie w okresie 1911–1912, przeniósł jego siedzibę z Kartuz do Gdańska. Współpracował z „Gazetą Gdańską”. Należał do powstałego w 1908 polskiego Towarzystwa Młodzieży Kupieckiej w Gdańsku (później: Związek Pracowników Kupieckich w Gdańskich), w 1910 był jego prezesem. Od 1911 prezes gdańskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W czasie I wojny światowej wcielony do armii niemieckiej, służył w latach 1914–1918, sierżant.
Po powrocie z wojny zaangażował się w działalność niepodległościową na rzecz przyłączenia Gdańska i Pomorza do Polski. Początkowo wszedł w skład Rad Robotniczo-Żołnierskich, następnie objął stanowisko zastępcy podkomisarza i kierownika wydziału finansowego utworzonego 13 XII 1918 Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku (NRL). Po rozwiązaniu NRL wiosną 1919 przez władze niemieckie wszczęto przeciwko niemu postępowanie sądowe pod zarzutem zdrady stanu.
Wszedł w skład zakonspirowanego Podkomisariatu, powołanego w sierpniu 1919 przez NRL w Poznaniu. Powierzono mu kierownictwo tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza (OWP). Jego zadaniem miała być obrona interesów ludności polskiej w Gdańsku i w prowincji Prusy Zachodnie, przeciwstawienie się antypolskiej działalności Grenzschutzu, zasilenie zorganizowanymi oddziałami na Pomorzu powstania wielkopolskiego oraz przygotowanie powstania na Pomorzu. Mając do dyspozycji około 60 000 – 70 000 ludzi, w tym około kilkuset pochodzących z Gdańska i okolic, zmierzał do wzniecenia powstania, licząc na pomoc wojsk polskich, które miały przybyć do Gdańska z Francji pod dowództwem gen. Józefa Hallera. Ostatecznie podporządkował się decyzji podjętej przez Komisariat NRL w Poznaniu, aby o losach Pomorza i Gdańska rozstrzygnęła konferencja pokojowa w Paryżu. W okresie przejściowym, jako członek Podkomisariatu NRL w Gdańsku, przeciwdziałał wywożeniu majątku ruchomego z Pomorza przez Niemców, czuwał nad zachowaniem bezpieczeństwa i spokoju miejscowej ludności oraz brał udział w przejmowaniu ziem przyznanych Polsce na mocy traktatu wersalskiego z 28 VI 1919. Wraz z dr. Witoldem Jasińskim, Franciszkiem Kubaczem i Bonifacym Łangowskim został powołany w skład Rady Ekonomicznej wspomagającej Wydział Techniczny Generalnej Delegacji Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach zakupu ziemi i nieruchomości w Gdańsku.
Po połączeniu w 1919 spółki „Ceres” z gdańskim oddziałem Banku Kwilecki, Potocki i spółka z Poznania był w latach 1919–1939 dyrektorem tego banku. Pełnił też między innymi funkcję wiceprezesa powstałego w 1920 Gdańsko-Polskiego Związku Gospodarczego (Danziger-Polnischer Wirtschaftsverband), wchodził w skład zarządu Gdańskiej Giełdy Papierów Wartościowych i Dewiz (Danziger Effekten- und Devisenbörse), od 25 I 1922 był skarbnikiem w Zarządzie Zjednoczenia Polskich Kupców i Przemysłowców w Gdańsku. Jako reprezentant sektora bankowego wszedł do Komitetu Stałego Rady Polskich Interesantów Portu Gdańskiego, utworzonej w 1935 w celu pogłębienia współpracy z Polską, od 1936 był w niej przewodniczącym Komisji Rewizyjnej. Zasiadał w radach nadzorczych gdańskich banków: British and Polish Trade Bank, Banku Emisyjnego oraz w wydziale bankowym Bank von Danzig.
Od 1922 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, odgrywał znaczną rolę w Macierzy Szkolnej, w Polskim Klubie Wioślarskim, był prezesem gdańskiego oddziału Związku Harcerstwa Polskiego. Z własnych środków współfinansował sztandar dla Gimnazjum Polskiego i zakup pierwszego jachtu dla harcerskiej drużyny morskiej. 17 III 1934 założył Zrzeszenie Ochotników Armii Polskiej Obywateli Wolnego Miasta i później mu przewodniczył. Był członkiem Zarządu Gminy Polskiej Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku. Zapisał się do Towarzystwa Śpiewaczego Lutnia w Gdańsku (w 1927 członek nieczynny). Za działalność w Organizacji Wojskowej „Pomorze” odznaczono go w 1924 Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, za działalność społeczno-narodową Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Aresztowany 1 IX 1939, został osadzony w Victoriaschule, następnie w gdańskim więzieniu ( Areszt Śledczy), w obozie dla Polaków w Nowym Porcie, od stycznia 1940 w obozie Stutthof, gdzie zginął, rozstrzelany. W 1979 jego szczątki ekshumowano i złożono do wnętrza pomnika Walk i Męczeństwa na terenie byłego KL Stutthof w Sztutowie.
Od 1945 patron ulicy w Gdańsku- Oliwie (byłej Schönstraße). Jego nazwisko figurowało na pamiątkowej tablicy pierwszego Pomnika Harcerzy, odsłoniętego w 1946 przy ówczesnej al. Marszałka Rokossowskiego (zob. al. Zwycięstwa), figuruje na tablicy na Domu Harcerza (zob. Dwór Miejski), upamiętniającej gdańskich harcerzy poległych i pomordowanych podczas II wojny światowej. 31 V 1978 odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową na budynku przy Długim Targu 35 (gdzie mieszkał), ufundowaną przez gdański oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Jego imię 30 X 2020 otrzymał tramwaj Pesa Jazz Duo 120 NaG nr 1031 (wcześniej tramwaj ten nosił imię Adolfa Butenandta). Przed szkołą podstawową w Borzestowie w 1988 ustawiono poświęcony mu pomnik-głaz.
