KUŹNICZKI
| < Poprzednie | Następne > |
KUŹNICZKI (Kleinhammer), obecnie część Wrzeszcza Dolnego (graniczy od północy z dzielnicą Zaspa-Młyniec), pierwotnie wieś nad potokiem Strzyża, między Strzyżą Dolną a Brunowem, w rejonie obecnej ul. Kilińskiego (Kleinhammerweg), Lelewela (Labesweg), Nad Stawem (Am Kleinhammerteich) i Gołębią (Fröbelstraße).
Wieś wzmiankowana od 1551. Pierwotnie podzielone na część lewobrzeżną, osadę przemysłową w posiadaniu opactwa cystersów z Oliwy (młotownia żelaza – stąd nazwa, tartak, olejarnia, młyn, karczma) oraz prawobrzeżną, w posiadaniu patrycjuszy gdańskich. W 1703 obie części połączono, w 1711 całość nabyła rodzina mieszczan gdańskich Schmidtów. W 1763 ławnik gdański Michael Gottfried Schmidt (10 X 1728 Gdańsk – 27 VI 1773 Gdańsk), syn gdańskiego burmistrza (1754–1760) Michaela Schmidta zakupił od Johanna Dietricha Elsdorffa (zm. 1775), od 31 XI 1738 posiadacza kupieckiego obywatelstwa Gdańska, właściciela firmy sprzedającej złotą i srebrną zastawę, dalsze tereny leżące po stronie Wrzeszcza, a w 1766 od Fryderyki Wilhelminy von Podewils i księżnej Sułkowskiej tereny po byłej stronie oliwskiej. Wzniósł rezydencję, zachowany do dziś rokokowy dworek (przy obecnej ul. Wajdeloty 13), i założył park na modłę angielską (na zachodzie obejmujący obecnie obszary ul. Nad Stawem i Lendziona), przecięty lipową aleją (traktem od centrum wsi Wrzeszcz, obecne ul. Dmowskiego i Kilińskiego do Zaspy), ozdobiony kaskadą z doprowadzaną ze Strzyży wodą (obecnie Nad Stawem), z ogrodem kwiatowym (obecnie perony dworca we Wrzeszczu). W 1773 w parku istniały cztery mniejsze stawy, z których podziemnymi rurami doprowadzano wodę do sześciu fontann, labirynt, amfiteatr, rzeźby Daniela Eggerta. Wydzielony był mniejszy ogród (dla kobiet z rodziny właściciela) oraz zagajnik/zwierzyniec, w którym trzymano stado jeleni. Na północ od parku pobudowano browar, bielnik i domy dla pracowników.
W 1814 włączona do dzielnicy Wrzeszcz i wraz nim włączona w granice administracyjne Gdańska. Podczas wojen napoleońskich posiadłość i park podupadły, w 1819 wartość przedstawiała tylko możliwość wykorzystania Strzyży do celów przemysłowych. W 1820 dworek wyremontowano (nadając mu cechy klasycystyczne), w następnych latach pełnił funkcję zajazdu. Po śmierci Michaela Christopha Schmidta (1836), syna Michaela Gottfrieda Schmidta, w okresie 1838–1849 właścicielem był gdański kupiec Georg Joseph Mattison, który nad Strzyżą umieścił kuźnię wodną. Nowy (od 1856) właściciel, por. Carl Wilhelm August von Rhade, w 1869 odsprzedał część posiadłości spółce budującej linię kolejową Gdańsk–Koszalin, 16 XI 1871 wdowa po nim sprzedała większość majątku (z młotownią żelaza i ogrodem) Danziger Aktien-Bierbrauerei na założenie browaru (na Kuźniczkach). W dworku, do którego dobudowano salę taneczną (wykorzystywaną także jako sala teatralna i koncertowa), powstała restauracja, resztki parku nadały jej popularny wówczas charakter ogrodowy.
W początku II Wolnego Miasta Gdańska (jako restauracja Kleinhammerpark) była miejscem spotkań Polonii gdańskiej, w latach 30. XX wieku wypartej przez bojówki SA z Wrzeszcza. W latach 20. XX wieku uporządkowano teren, między innymi połączono obecne ulice Kilińskiego i Wajdeloty.
Po 1945 restauracja nosiła nazwę Lotos, resztki parku zmieniono w miejski zieleniec i ogród zabaw dla dzieci. W latach 70. XX wieku park przejęty przez klub sportowy „Start” uległ dewastacji, przetrwała parkowa altana i brama wejściowa. W połowie lat 80. XX wieku dawny dworek wyremontowano, w 2000 przeszedł w ręce prywatne. W 2001 park przejęło miasto, w latach 2004–2005 wpisany do rejestru zabytków, przeprowadzono prace nad uporządkowaniem jego resztek (0,6 ha), wytyczono alejki, postawiono altanki, uregulowano otwarty odcinek Strzyży, wyremontowano wejściową bramę (zdewastowany napis: Kleinhammerpark zmieniono na Park Kuźniczki). Oddany do użytku w 2004.
