LACKE PHILIPP, sekretarz miasta Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
PHILIPP LACKE (Lacken, Lakken) (22 II 1576 Gdańsk – 29 VIII 1640 Gdańsk), pseudonim Eliseus Aurimontanus, kupiec, publicysta, sekretarz miasta Gdańska. Jeden z czwórki dzieci kupca gdańskiego Moritza (1536 – pochowany 18 I 1583 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) w grobie nr 211, który wraz z braćmi Mathiasem, Salomonem i Hansem zakupił w 1564), od 1567 witryka kościoła św. Barbary i szpitala św. Barbary.
W maju 1588 zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, jako stypendysta Rady Miejskiej. Od semestru zimowego 1592 studiował w Lipsku, 9 X 1593, razem z kolegą z Gimnazjum, Johannem Arthusem, zapisał się na studia w Wittenberdze. Z powodu braku środków finansowych po dwoch latach wrócił do Gdańska, w grudniu 1594 prosił Radę Miejską o przyznanie mu stypendium, deklarując przy okazji zmianę swoich zainteresowań: z medycyny na kwestie prawne. Po otrzymaniu stypendium 1 X 1596 immatrykulował się w Lejdzie (razem z kolegą z Gimnazjum, Tidemannem, synem burmistrza Constantina Giese), w trakcie nauki trzykrotnie brał udział w prawniczych, publicznych dysputach, ogłosił też drukiem dwie z takich dysput. W 1597 skutecznie prosił władze Gdańska o środki finansowe na odbycie podróży naukowej po Francji, jako dowód pilności w nauce słał wówczas do Gdańska (na życzenie Rady Miejskiej) opinie profesorów o swoich postępach. Informował jednocześnie o zarazie w Kolonii oraz sytuacji w Niderlandach i we Francji. W początkach września 1598 przebywał w Strasburgu, skąd prosił o dalsze wsparcie na peregrynację po Italii. Zwiedził jeszcze Paryż, wiosną 1600 immatrykulował się na uniwersytecie w Padwie, wybrany został tam przez studentów prokuratorem nacji legistów niemieckich i był nim do 27 lipca. We września tego roku (1600) zapisał się na uniwersytet w Bolonii, odwiedził Rzym, opuszczając Italię zatrzymał się jeszcze na krótko na uniwersytecie w Sienie, nic nie wyszło z jego planów dalszej wędrówki do Hiszpanii.
Po powrocie do Gdańska, od 1601 był sekretarzem miasta. Rezydował przy dworze królewskim w Warszawie, reprezentującym miasto w sejmie i trybunale. Stanowisko to opuścił w 1603 i zajął się handlem. Jednocześnie nadal był urzędnikiem administrującym majątkami miejskimi. W 1615 ponownie skierowany do Warszawy jako sekretarz. Funkcję tę pełnił przez trzy lata, zajmując się m.in. sporem w kwestiach cła. W 1618, po nieporozumieniach z Radą Miejską w sprawie rozliczeń finansowych, zrezygnował ze stanowiska. Powrócił na nie raz jeszcze w 1621, odwołany w 1629, został sekretarzem królewskim. Autor notatnika Eine Art-Tagebuch z lat 1601–1630.
Powodem nieporozumień finansowych z Radą Miejska był jego niejasny udział m.in. w ciągnącej się latami sprawy ustalenia własności dziewięciu włók ziemi w Łostowicach, odkupionych przed sądem w Pucku 9 VI 1603 przez Jana Stanisława Janikowskiego od Ernesta Krokowskiego, z powodu problemów finansowych nabywcy, ciągle nie spłaconych. W sprawę włączyła się w 1619 Rada Miejska, wykupując sąsiedni grunt od właściciela Buszkowych, arianina Pawła Arciszewskiego i próbując je scalić. Nadzorował sprawy finansowe z tym związane, m.in. wypłacając sobie nienależne prowizje z tego tytułu. Angażował się ponadto w niejasne interesy. Jako właściciel Ełganowa udzielił w 1624 znanemu fałszerzowi dokumentów Krzysztofowi Janikowskiemu (synowi Jana Stanisława, występującemu przeciwko m.in. Gdańskowi) krótkoterminowej pożyczki pod zastaw sąsiedniego Pawłowa. Nie mogąc odzyskać długu, odsprzedał go dalej nie najlepszej reputacji Jacobowi Puschowi i jego żonie Barbarze (sprawa ciągnęła się do 1644). Kontakty z Janikowskim dodatkowo podkopały do niego zaufanie władz miasta.
Stanął po stronie króla polskiego Władysława IV w sporze z Gdańskiem dotyczącym ceł, racje królewskie przedstawiał w drukach po łacinie, niemiecku oraz po polsku, piętnował nieposłuszeństwo Gdańska. Otrzymywał 500 węgierskich złotych rocznej pensji, płatnych z
czynszu gdańskiego. Brał udział w pertraktacjach strony polskiej ze Szwecją w Starym Targu w 1629. Ze względu na wielokrotne naruszanie interesów Gdańska w sporach z królem, wygnany z miasta w 1633. Był czasowo współwłaściciel majątku Goszyn.
Był trzykrotnie żonaty, po raz pierwszy z poślubioną 10 II 1604 w kościele NMP Cathariną (pochowana 7 V 1611 wraz z ojcem), córką kupca, właściciela majątku Arciszewo (Artschau) Hansa Kortha (pochowany 3 I 1608 tamże w grobie nr 10 w kaplicy św. Doroty), z którą miał dwóch, ochrzczonych w kościele NMP synów: zmarłego w dzieciństwie 1/ Hansa (chrzest 7 IV 1607) oraz 2/ Georga (chrzest 27 XII 1604), od października 1612 ucznia Gimnazjum Elbląskiego, od 20 VI 1627, wraz z gdańszczaninem Georgiem Colmerem (synem Thmasa) (zm. 1645), studiującego w Sienie, poległego na służbie w szwedzkiej armii przed 1644. Z drugą żoną, Barbarą von Ölrich rozstał się bezdzietnie. Po raz trzeci poślubił 23 VI 1624 w kościele NMP Catharinę (chrzest 8 V 1595 tamże – 4 XII 1644 Gdańsk), córką Balthasara Reichenbacha, z którą miał syna 3/ Ludwiga.
Pochowany 1 IX 1640 w kościele NMP. Król Władysław IV 5 II 1641 przyznał wdowie oraz synowi Ludwigowi 250 dukatów dożywocia na czynszu gdańskim. Decyzja o 250 dukatach dożywotnej rocznej pensji dla Ludwiga została po śmierci jego matki potwierdzona przez króla Jana Kazimierza 24 XII 1644.
Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 43.
Album Academiae Vitebergensis ab a. Ch. MDII usque ad a. MDCLX, ed. Carl Eduard Foerstemann, Lipsiae 1841, s. 405.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 52, 148.
Chachaj Marian, Związki kulturalne Sieny i Polski do końca XVIII wieku. Staropolscy studenci i podróżnicy w Sienie, Sieneńczycy i ich dzieła w Polsce, Lublin 1998, s. 61, 95.
Kotarski Edmund, Fundacje stypendialne w dawnym Gdańsku, w: Fundacje i fundatorzy w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. Edward Opaliński i Tomasz Wiślicz, Warszawa 2000, s. 108.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 296.
