LELEJ JAN, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
JAN LELEJ (10 V 1917 Ugły, gm. Iwieniec, pow. wołożański, woj. nowogródzkie – 13 X 2011 Olsztyn), obrońca Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte w 1939 w stopniu strzelca, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Kazimierza i Genowefy z domu Adamowicz. W latach 1924–1931 uczęszczał do szkoły powszechnej. Po jej ukończeniu pomagał w gospodarstwie rolnym rodziców. Jednocześnie przez dwa lata uczęszczał do szkoły ślusarsko-mechanicznej i uczył się zawodu ślusarza.
W 1938 powołany do czynnej służby wojskowej w 1. kompanii karabinów maszynowych I batalionu 86. pułku piechoty w Mołodecznie. Wraz z 24 żołnierzami przeniesiony od 13 VIII 1939 do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Przydzielony do 1. drużyny I plutonu. W nocy z 31 sierpnia na 1 września skierowany do składu wartowni nr 5, oddelegowany do placówki „Fort”. W niewoli od 7 września (numer jeńca 1499), przebywał w Stalagu I A Stablack (dziś Stabławki, gmina Górowo Iławeckie, powiat bartoszycki, województwo warmińsko-mazurskie). 24 II 1941 skierowany do pracy przymusowej w charakterze ślusarza mechanika. Po ofensywie Armii Czerwonej w styczniu 1945 ewakuowany na Mierzeję Wiślaną. W czasie wojny z całej rodziny ocalał tylko on i jego brat, który pozostał na Białorusi.
Po wojnie nie mógł wrócić do rodzinnej wsi leżącej już na terenie Związku Radzieckiego (obecnie Białoruś) i zamieszkał w Ostródzie. Zatrudniony został w Zarządzie Miejskim jako kierowca mechanik. Od 1946 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), był członkiem Komitetu Miejskiego.
W 1947 wstąpił do służby w Milicji Obywatelskiej w Ostródzie, pracował na stanowisku intendenta. W trakcie służby uzupełnił wykształcenie w systemie wieczorowym, w 1952 ukończył szkołę średnią. W ramach masowych zwolnień z organów bezpieczeństwa zwolniony w 1954. Zatrudnił się do pracy w górnictwie jako górnik dołowy, gdzie pracował do 1 IV 1955. 2 V 1955 podjął pracę w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Ostródzie jako dłutowacz. Od 1 I 1961 awansował na stanowisko brakarza zespołów kołowych wagonów towarowych. Przez dwie kadencje pełnił funkcję przewodniczącego rady zakładowej. Był członkiem egzekutywy Komitetu Zakładowego PZPR, udzielał się społecznie. W związku z orzeczeniem obwodowej kolejowej komisji lekarskiej o trwałej fizycznej niezdolności do pracy i przydzieleniem drugiej grupy inwalidzkiej, 31 VII 1975 zwolniony z pracy. Otrzymał rentę inwalidzką. Przeniesiony do rezerwy w stopniu starszego sierżanta. W 1989 otrzymał nominację na stopień podporucznika w stanie spoczynku. W 1990 przyznano mu rentę inwalidy wojennego.
Był członkiem Związku Zawodowego Kolejarzy, radnym Powiatowej i Miejskiej Rady Narodowej w Ostródzie, ławnikiem Sądu Rejonowego w Ostródzie. Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi (1969), Krzyżem Srebrnym orderu Virtuti Militari (1989), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1971), Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 (1945), medalem „Za udział w wojnie obronnej 1939” (1982), Medalem 1000-lecia Miasta Gdańska (1997), Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego (1966), odznakami „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1968), „Za zasługi dla Gdańska” (1984), Związku Kombatantów RPiBWP (1997). Wspólnie ze wszystkimi Westerplatczykami od 21 V 1998 honorowy obywatel miasta Gdańska.
17 XI 1945 zawarł związek małżeński z Jadwigą Hołub (ur. 1928). Zmarł 13 X 2011 w Domu Kombatanta w Olsztynie. Pochowany na cmentarzu komunalnym w Ostródzie przy ul. Spokojnej.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, Akta Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polski, sygn. 259/1068, k. 121. Rozkaz Nr 29 Komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej Westerplatte z dnia 14 sierpnia 1939.
Archiwum PKP w Sosnowcu, akta personalne Jana Leleja.
Dróżdż Krzysztof Henryk, Walczyli na Westerplatte. Badania nad stanem liczbowym załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku, Oświęcim 2017.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy. Losy obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, wyd. II, poszerzone i poprawione, Gdańsk 2012.
Gudaczewski W., Ostróda. Nasz obrońca Westerplatte, https://archive.is/D9kNE.
Rut Sławomir, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r., Gdańsk 2023, s. 30, 93.
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1978.
