LINDE JOHANN ERNST von der, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN ERNST von der LINDE (25 X 1651 Gdańsk – 24 XII 1721 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn Valentina von der Linde i Cathariny, córki kupca z Revala (Tallina) Johanna Koeniga. W młodości wysłany został przez rodziców do Poznania, Krakowa i Warszawy w celu nauki języka polskiego. Od kwietnia 1665 uczył się w Gimnazjum Akademickim, 23 III 1672 zapisał się na studia prawnicze na uniwersytecie w Królewcu, 16 III 1678 na studia w Lejdzie.
Od 1679 w Gdańsku adwokat i radca prawny. Przebieg jego kariery urzędniczej należy uznać na dość nietypowy i odbiegający od utartych torów przewidzianych dla młodych przedstawicieli gdańskich elit. Działalność publiczną rozpoczął osiągnąwszy wiek dojrzały (dokładnie w wieku 40 lat) obejmując dopiero w 1691 stanowisko sekretarza Rady Miejskiej Gdańska. Od 1697 do 1712 był syndykiem miejskim. Zatrzymał ten urząd, co również było niezwykłe, nawet gdy w 1705 został rajcą Głównego Miasta, będąc jednocześnie w 1708 sędzią. Dodatkowo, co też było nietypowe, urząd rajcy sprawował z pominięciem funkcji członka Ławy Miejskiej. Ze stanowiska syndyka miejskiego zrezygnował dopiero w momencie powierzenia mu wiosną 1712 godności burmistrza. Wyboru gratulowali mi okolicznościowymi wierszami m.in. kaznodzieja z kościoła św. Katarzyny Samuel Verch (1655–1715), profesor Gimnazjum Akademickiego Johannes Sartorius, Johann Hintz. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1713, 1716 i 1719, drugiego w 1712, 1715, 1718 i 1721, czwartego w 1714, 1717 i 1720. W 1720 był burgrabią królewskim w Gdańsku.
Witał 25 III 1698 przybyłego do Gdańska króla polskiego Augusta II uroczystą mową wygłoszoną po łacinie na schodach Ratusza Głównego Miasta. W 1703 został wysłany (jako syndyk miejski) wraz z Gabrielem von Bömelnem do okupowanego przez wojska szwedzkie Torunia na pertraktacje w sprawie zabezpieczenia Gdańska przed atakiem Szwedów i wobec wysuniętej przez nich groźby nałożenia na miasto wysokiej kontrybucji. Pod koniec 1704, wraz z burmistrzem Joachimem Hoppem i syndykiem Albrechtem Rosenbergiem, był członkiem delegacji gdańskiej wysłanej do Malborka na pertraktacje z królem Augustem II w związku z dwukrólewiem i uprzednim poparciem Gdańska dla Stanisława Leszczyńskiego. W okresie wojny północnej (1701–1721) jako wysłannik Gdańska brał udział w rozmowach z dyplomatami Prus, Szwecji, Anglii i Niderlandów. Należał do najwybitniejszych przedstawicieli nowych elit rządzących w Gdańsku, tak zwanych „uczonych” (Gelehrte), kształconych specjalnie z myślą o sprawowaniu władzy i wykorzystujących swoje wykształcenie w praktyce rządzenia.
Napisał u schyłku XVII wieku nie ogłoszoną ostatecznie drukiem rozprawę Ius publicum civitatis Gedanensis, w której zawarł wykład gdańskiego prawa i ustroju oraz statusu prawnego Gdańska w ramach Rzeczpospolitej w interpretacji zgodnej ze stanowiskiem Rady Miejskiej. Prezentował w niej m.in. gruntownie podbudowaną argumentami prawnymi i historycznymi tezę, że Gdańsk podlega bezpośrednio jedynie królom polskim, w związku z czym był niezależny od władzy Sejmu RP. Traktat ten stanowił niejako stadium pośrednie między podobnymi dziełami Eliasa Constantina Schrödera (1675) i Gottfrieda Lengnicha (1769). Na druk nie udziliła zgody gdańska Rada Miejska, nie chcąc dopuścić do zaznajomienia się postronnych z dokładną treścią gdańskich przywilejów. W latach 1691–1710 (w okresie gdy był syndykiem) prowadził bardzo obszerny, szczegółowy i skrupulatny faktograficznie diariusz bieżących wydarzeń politycznych, oparty na obserwacjach własnych oraz oficjalnych dokumentach miejskich, zatytułowany roboczo Diarium Lindianum. Poruszał w nim bardzo szerokie spektrum tematyczne, m.in. współczesne mu kwestie międzynarodowe, relacje Gdańska z obcymi mocarstwami, działalność dyplomacji gdańskiej, kwestie polityczne związane z Rzeczpospolitą, udział przedstawicieli Gdańska w obradach sejmu koronnego i sejmiku pruskiego, a ponadto omawiał bieżące sprawy gospodarcze, kwestie ustrojowe i prawne, sytuację wyznaniową na terenie miasta, opisywał również architekturę, prywatne kolekcje obrazów i księgozbiory gdańskich elit. Był również autorem relacji z bezkrólewia po śmierci króla polskiego Jana III Sobieskiego w 1696 i okoliczności elekcji Augusta II w 1697, powstałych zapewne na zlecenie Rady Miasta i mieszczących także analizę polityczną tych wydarzeń, w tym przede wszystkim ocenę ich skutków dla Gdańska.
W okresie pełnienia funkcji syndyka miejskiego zajmował się, niejako na uboczu działalności publicznej, także pisaniem rozprawek na tematy prawne. Były one poświęcone konkretnym zagadnieniom dotyczącym bądź to szczegółowych przepisów (np. prawa składu), bądź zawierających interpretację gdańskiego prawa w kontekście ówczesnych uniwersyteckich teorii prawniczych, odnosząc się m.in. do koncepcji saskich jurystów, w tym zwłaszcza Samuela Strykiusa, a także gdańskich znawców prawa Vincentiusa Fabriciusa i Johanna Schultza (tu zwłaszcza traktat o dziedziczeniu majątku przez wdowy). Pisma, redagowane w latach 1693–1705, nie zostały nigdy ogłoszone drukiem, co pozwala się domyślać, że miały być przeznaczone do użytku wewnętrznego władz miejskich Gdańska.
Zajmował się również zbieraniem źródeł historycznych dotyczących dziejów Gdańska, które zapewne miał zamiar opracowywać; m.in. pisał komentarze do kroniki pruskiej Caspara Schütza. Kolekcjonował książki, posiadał bogaty księgozbiór. Był właścicielem kilku dóbr ziemskich, m.in. Przywidza, w 1711 wszedł w posiadanie kilku włości w okolicach Chwaszczyna (przykładowo wsi Chwarzno).
Ożenił się 4 III 1685 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) z Sophie Elisabeth (1660 – pochowana 21 VII 1712), córką Constatnina Stammera (1633–1686), m.in. po studiach w Greiswaldzie (zapisany 9 VI 1654) sekretarza miejskiego, m.in staroty tczewskiego. Miał czworo dzieci: młodo zmarłych synów Constantina (chrzest 18 IV 1691) i Hansa Adriana (chrzest 5 IX 1695 – pochowany 8 III 1696), oraz córki Sophie Elisabeth (chrzest 22 XII 1687 – 26 VI 1775), od 6 III 1708 żonę rajcy Christiana Daberhudta, który odziedziczył spuściznę burmistrza, a także jego księgozbiór, oraz Dorotheę Concordię (chrzest 16 II 1689 – pochowana 16 II 1712, zm. przy porodzie), od 3 III 1711 żonę wdowca Karla Jantzena (1661–1726, m.in. ojca burgrabiego Daniela Elerta Jantzena).
Pochowany 11 I 1722, jak wszyscy członkowie rodziny, w kościele NMP.
Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 620.
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 372; Bd. 2, Leipzig 1911, s. 69.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 298.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 130, 204.
Trzoska Jerzy, Linde Jan Ernst, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 64–65.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 309.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 200–201.
