ORZECHOWSKA HELENA, przedstawicielka gdańskiej Polonii
| < Poprzednie | Następne > |
HELENA ORZECHOWSKA (10 II 1910 Gdańsk – 12 IX 1983 Gdańsk) bibliotekarka, przedstawicielka gdańskiej Polonii. Córka krawca Antoniego Orzechowskiego (26 I 1879 Rożental koło Lubawy – 5 I 1935 Gdańsk) i Heleny z domu Cichoskiej (22 V 1882 Mlewo koło Golubia-Dobrzynia – 22 X 1932 Gdańsk). Siostra Zofii, po mężu Szefler (14 IV 1912 Gdańsk – 18 I 1968 Gdynia), Łucji Eufemii, po mężu Gajdowskiej (17 VIII 1914 Gdańsk – 20 II 1997 Kołobrzeg), Kazimierza, obrońcy Poczty Polskiej, Anny, po mężu Żurek (26 VII 1917 Gdańsk – 24 XI 2012 Gdańsk) oraz Józefa Bronisława (14 IX 1919 Gdańsk – 9 IV 1954 Malbork).
Od 1916 do 1924 uczęszczała do niemieckiej szkoły powszechnej w Gdańsku, a następnie uzupełniała wiedzę na kursach: introligatorskim, pielęgniarskim i gospodarstwa domowego. Od 1 IX 1928 do 1931 była zatrudniona jako biuralistka w firmie „Olejo” w Gdańsku-Młyniskach. Ze względu na chorobę rodziców zrezygnowała z pracy i zajęła się opieką nad nimi oraz młodszym rodzeństwem. Zarabiała na życie jako krawcowa, m.in. uszyła suknię na ślub Janiny Nełkowskiej z Alfonsem Liczmańskim. 28 VIII 1939 wyjechała do Gdyni, do siostry Łucji, w listopadzie przeniosła się do mieszkającej w okolicach Nowego Miasta Lubawskiego siostry ojca, Konstancji Sołobodowskiej z domu Orzechowskiej, gdzie pomagała przy pracach domowych i rolnych. W tym czasie majątek, jaki pozostawiła w Gdańsku został przez Niemców zarekwirowany lub rozkradziony.
Po powrocie do Gdyni, od października 1940 do 1945, zajmowała się prowadzeniem gospodarstwem domowego rodzeństwa oraz wychowywaniem siostrzenicy Krystyny. Przyjęła III grupę niemieckiej listy narodowościowej, w 1945 została zrehabilitowana (zaświadczenie 301/45 wydane przez prezydenta Sopotu) ( weryfikacja narodowościowa po II wojnie światowej). Od 1 IX 1945 była zatrudniona w Bibliotece Miejskiej (następnie Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk), gdzie do 31 XII 1954 pracowała początkowo na stanowisku magazyniera, następnie w dziale administracji bibliotecznej, a od 1 I 1955 w Bibliotece PAN na stanowisku magazyniera, pracownika naukowo-technicznego.
W 1946 ukończyła w charakterze hospitanta sześciotygodniowy kurs dla bibliotekarzy. W tym samym roku z upoważnienia Mariana Pelczara zbierała informacje dotyczące Polaków, którzy zginęli na skutek terroru niemieckiego w Gdańsku, obozach koncentracyjnych lub zmarli z trudów wojennych w latach 1939–1945. Od 1 VIII 1970 na emeryturze, pracowała w niepełnym wymiarze etatu w PAN Bibliotece Gdańskiej do 1978.
Przed wojną członkini Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku i chóru Cecylia. Po wojnie należała do Związku Zawodowego Pracowników Samorządu Terytorialnego, Związku Zawodowego Pracowników Sztuki i Kultury, Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich oraz Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
Do wybuchu wojny mieszkała w Gdańsku przy Pferdetränke 13 (ul. Wodopój), po śmierci rodziców razem z rodzeństwem – Zofią, Kazimierzem, Łucją, Anną i Józefem – na Fuchswall 2 (ul. Lisia Grobla), następnie w Gdyni na ul. Śląskiej 51. Po wojnie zamieszkała w Gdańsku przy ul. Żołnierek 8 (obecnie ul. Jana Husa). Rodziny nie założyła. Pochowana na Cmentarzu Komunalnym w Gdańsku-Oliwie
Bibliografia:
Archiwa rodzinne Krystyny Starak, Agnieszki Starak-Bartoszuk i Anny Żurek.
Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska, Teczka osobowa Heleny Orzechowskiej, sygn. 60/1/29 (VIII/120).
Relacja Reginy Liczmańskiej-Małek z 23 X 2023 w posiadaniu Marka Adamkowicza.
„Dziennik Bałtycki”, nr 184 z 15 IX 1983 (nekrolog).
„Straż Gdańska”, nr 2 z 15 I 1935
