PAULI ADRIAN, pastor kościoła św. Piotra i Pawła
| < Poprzednie | Następne > |
ADRIAN PAULI (13 II 1633 Gdańsk – 15 IX / 5 XII 1684), kalwinista, pastor kościoła św. Piotra i Pawła. Wnuk pastora tegoż kościoła Adriana. Syn profesora Georga, bratanek profesora Adriana. Brat m.in. Reinholda (1638 Gdańsk – 11 XII 1682 Marburg), od 1656 ucznia gimnazjum w Bremie, studenta teologii w Marburgu (od 14 X 1657), Franeker (od 10 X 1662), Heidelbergu (1663), Lejdzie (1663), profesora uniwersytetu w Marburgu i tamże pastora. Brat przyrodni m.in. Georga (chrzest 19 XI 1615), od 1648 pastora w Pilten (Piltyń, Kurlandia, obecnie Piltene, Łotwa).
We wrześniu 1650 zapisany został do ostatniej klasy (primy) Gimnazjum Akademickim. Jako uczeń był w tym roku autorem żałobnego wiersza po śmierci ojca (Ultimum vale Georgii Pauli filii, Dantisci 1650) oraz pastora kościoła św. Piotra i Pawła Alberta Niclasa (1651). Od 4 X 1651, korzystając z pomocy finansowej gdańskiej Rady Miejskiej, studiował w Groningen (Holandia) teologię, filologie i hebraistykę. Od 3 VII 1656 studiował w Marburgu, gdzie już 30 sierpnia pod przewodnictwem Johannesa Drociusa brał udział w dyspucie o herezji libertynów (De Libertinorum haeresi cui Johannem Calvinum suâ doctrinâ favisse…). W początkach 1657 słuchał wykładów na uniwersytecie w Strasburgu, 30 III 1657 zapisał się na uniwersytet w Bazylei, gdzie uzyskał uprawnienia kaznodziejskie. Odwiedził Anglię, przebywał w Oxfordzie (gdzie opanował język angielski), 2 VII 1659 zapisał się na studia teologiczne w Lejdzie (Leyden). 25 VII 1661 powołany został na profesora teologii i języków orientalnych uniwersytetu w Hamm (Nadrenia Północna-Westfalia), posadę objął 27 października. W tym samym roku został także kaznodzieją w tamtejszym kościele św. Pawła, a po wyświęceniu 15 XI 1666 jego trzecim (hierarchicznie) pastorem. W 1662 uzyskał doktorat z teologii w Groningen. W 1674 odwołany został z Hamm przez gdańską Radę Miejską i otrzymał posadę pastora w kościele św. Piotra i Pawła, którym był do śmierci.
Był autorem polemik z niderlandzkim kaznodzieją Jeanem de Labadie (1610–1674), uważającym się za proroka przygotowującego świat do nadejścia Zbawiciela (Examen errorum Joann. de Labadies/ Badanie błędów Joann. de Labadies, Hamm 1674); Anti-Labadie, das ist, Jean. de Labadie protestation und glaubensbekenntnis, nebst Jo. Hundi und Adrian Pauli examine, Hamm 1674). Jako pastor w Gdańsku toczył polemiki w sprawie rozumienia łaski Bożej w ewangelii z George’m Foxem (1624–1691), angielskim dysydentem i założycielem Religijnego Towarzystwa Przyjaciół (kwakrów). Był autorem mów pogrzebowych, ostatnią wygłosił podczas uroczystości żałobnych zmarłego w 1682 długoletniego pastora kościoła św. Elżbiety, Caspara Conrada Crucigera (Leichpredigt... Caspar Conrad Cruciger, Danzig 1683).
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy od 1661 z Marią z domu Herzing (pochowana 10 X 1676 w kościele św. Trójcy, w grobie teścia (Georga Pauliego) nr 44). Po raz drugi ożenił się 27 X 1678 z Elisabethą (1 II 1639 – pochowana 22 IX 1699 w kościele Najświętszej Marii Panny w grobie nr 308), córką byłego rajcy i burgrabiego królewskiego (1662) w Gdańsku Daniela Heyna (1600–1662). Ojciec czworga dzieci: 1/ Hermanna, w lipcu 1689 zapisanego do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 1 IX 1692 studenta kalwińskiego uniwersytetu we Franeker (Fryzja); 2/ Engelberty (zm. 1693), od 22 III 1685 zamężnej w kościele św. Trójcy z Reinholdem (Rudolfem) Heynem (ur. 1653), matki jego pięciorga dzieci ochrzczonych w kościele św. Piotra i Pawła; 3/ Anny Catheriny (zm. 7 X 1711), od 7 XI 1690 zamężnej w kościele św. Piotra i Pawła z Christofem Heinrichem Junckerem (zm. 1718), matki jego siedmiorga dzieci i 4/ Benedickty Margharety (1670–1706).
Pochowany w kościele św. Piotra i Pawła, żegnany był mową pogrzebową wygłoszoną przez diakona tego kościoła, Stephana Woltersa.
Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 473.
Die Matrikel der Universität Basel, Bd. 3, hrsg. v. Hans Wackernagel, Max Triet, Pius Marrer, Basel 1962, s. 521.
Die Matrikel des Gymnasium Illustre zu Bremen 1610–1810, bearb. Thomas Otto Achelis und Adolf Börtzler, Bremen 1968, s. 116.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 61, 167, 255.
Suchbuch für die Marburger Universitätsmatrikel von 1653-1830, Darmstadt 1927, s. 242.
Eickhoff Hermann, Neue Beiträge zur Geschichte des Königl. Gymnasiums in Hamm, Festschrift zur Feier des 250jährigen Bestehens des Königlichen Gymnasiums zu Hamm i.W., Hamm 1907, s. 11
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku, Gdańsk 1993, s. 252.
Nadolski Bronisław, Wyjazdy młodzieży gdańskiej na studia zagraniczne w XVII wieku, „Rocznik Gdański” 1965, t. 24, s. 209.
Postma Ferenc, Studenci z Rzeczypospolitej we fryzyjskim uniwersytecie we Franeker. (Spis nazwisk i bibliografia), Kraków 2014, s. 172.
Praetorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ ..., Danzig und Leipzig, s. 25, 26, 75.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 78, 80.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 234, 358; 3, 36.
