PAULI ADRIAN, profesor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
ADRIAN PAULI (18 IX 1583 – 17 V 1622 Gdańsk), profesor gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Syn Adriana, pastora kościoła św. Piotra i Pawła, brat m.in. profesora gdańskiego Gimnazjum Georga. W maju 1596 zapisany do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. 9 V 1602 immatrykulował się na uniwersytecie w Heidelbergu, gdzie w 1604 – pod przewodnictwem profesora Wolfganga Loßa (Lossiusa; zm. 1618) – poprowadził dysputę Theses de constitutione scientiarum: inprimis physicae ad disputandum publice propositae…. 17 II 1605, pod kierunkiem profesora Simona Stena (Steniusa, 1540–1619), uzyskał tytuł magistra filozofii. Od 1607 kontynuował studia medyczne w Montpellier, od 16 X 1609 doktor medycyny.
Od 1611 profesor medycyny w gdańskim Gimnazjum Akademickim, obok Joachima Oelhafa (z którym się przyjaźnił) do 1622 wykładał w Katedrze Anatomii, od 1619 także gimnazjalny wykładowca fizyki i metafizyki. Zwolennik poglądów Arystotelesa, pozostawał również pod wpływem św. Augustyna. Przyjmował poglądy, że świat powstał z niczego, dzięki miłości Boga, który stworzył hierarchię bytów. Wnioskował z tego – jako lekarz – że mogły istnieć formy o mniejszej doskonałości (np. dzieci urodzone z mnogimi wadami). Był m.in. autorem rozprawy o temperamentach (De temperamentis. Disputatio physiologica cum Delineatione logica; Gedani 1615), w której przyjął istnienie czterech cech organizmu (ciepło, zimno, wilgotność i suchość), których zmieszanie ze sobą daje temperamenty: albo proste („simplicia temperamenta”), w których jedna właściwość dominowała nad pozostałymi, albo złożone („composita temperamenta”), gdy dwie właściwości górowały nad innymi. W rozprawie Disputatio physica de metallis (1618) stworzył naukowe podstawy dla stosowania metali w lecznictwie. Interesował się bursztynem, któremu poświęcił rozprawę Disquisitio philosophica de succini natur (1614), gdzie obok informacji o jego pochodzeniu, właściwościach fizycznych czy zatopionych w nim inkluzjach, zamieścił także uwagi o jego właściwości leczniczych. Zgodnie ze zwyczajem swoich czasów był także autorem utworów okolicznościowych, m.in. w 1619 z okazji ślubu pastora kościoła św. Piotra i Pawła Davida Stolliusa z Catheriną, córką rektora szkoły mariackiej, Johanna Martinusa oraz drugiego małżeństwa Joachima Oelhafa z Anną Trunk.
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się 12 XII 1606 w kościele św. Piotra i Pawła z Gertrudą (zm. 1613), córką gdańskiego adwokata Hinricha Hankaua (zm. 1598). Po raz drugi w tym samym kościele 17 VI 1613 wziął ślub z Barbarą (chrzest 9 IV 1595 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) – 1645), córką kupca Berenda Dreßlera, która jako wdowa w 1631 powtórnie wyszła za mąż za Georga Curickego (i była macochą Reinholda Curickego). Ojciec chrzczonych w kościele NMP 1/ Adriana (28 II 1616), zmarłego krótko po narodzinach; 2/ Barbary (28 V 1617 – 1641), od 22 IX 1637 żony poślubionego w kościele św. Piotra i Pawła Theodora Neubera (1607–1661); 3/ Adriana (1621/1622 – pochowany 22 IX 1664 w kościele Zbawiciela (Salwatora) na Zaroślaku.
Zmarł młodo, na gruźlicę. Pochowany 20 V 1622 w grobie nr 44 w kościele św. Trójcy.
Bibliografia:
Die Matrikel der Universität Heidelberg, Bd. 2, ed. Gustav Toepke, Heidelberg 1886, s. 213, 472.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 60.
Melchior Adam, Vitae Germanorum Theologorum, Qvi Superiori Seculo Ecclesiam Christi Voce Scriptisque Propagarunt Et Propugnarunt…, Haidelbergae 1620, s. 808–812.
Vitae medicorum Gedanensium Ludwiga von Hammena i Valntina Shlieffa, wyd. Bartłomiej Siek i Adam Szarszewski, Gdańsk 2015, s. 52–55 (z wykazem publikacji).
Kubik Kazimierz, Mokrzecki Lech, Trzy wieki nauki gdańskiej, Wrocław 1977.
Praetorius Ephraim, Athenae Gedanenses…, Lipsiae 1713, s. 59.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 358; 3, 376.
