PIWO GDAŃSKIE

< Poprzednie

Następne >

Etykieta piwa Gdańskie Exportowe Full Light, najpopularniejszego do końca lat 80. XX wieku

Etykieta piwa Świątecznego

Etykieta piwa Hevelius, produkowanego od 1985

Etykieta piwa Artus produkowanego od 1986

Etykieta piwa Kaper Królewski produkowanego od 2 połowy lat 80. XX wieku

Etykieta piwa Mentor, produkowanego od 1993

Etykieta piwa Brovarnia Jasne

PIWO GDAŃSKIE. W średniowieczu i czasach nowożytnych najpopularniejszy napój, serwowany podczas uroczystości rodzinnych, zebrań cechowych, podstawowy napitek podczas pracy w warsztatach rzemieślniczych. Dzienna racja przysługiwała nawet pensjonariuszom gdańskich szpitali, przytułków i więzień. W XIV i 1. połowie XV wieku piwo gdańskie, jako lepszej jakości niż produkowane w browarach zamkowych, chętnie kupowali Krzyżacy. Ochrona rodzimego rynku produkcyjnego przed piwem importowanym z Wismaru była jedną z przyczyn buntu (rewolty) w 1378 w Głównym Mieście ( bunt cechów Głównego Miasta Gdańska 19–21 VI 1378).

W XV–XVIII wieku do najsławniejszych należało piwo dubeltowe, jopejskie (Jopenbier), warzone z jęczmienia, o podwyższonej zawartości ekstraktu słodowego (na beczkę przypadało dwa razy więcej słodu niż zwykle), co wpływało na moc, gęstość i pożywność. Było ciemnorumianej lub smolistej barwy, niekiedy osiągało konsystencję syropu (co przedłużało czas przechowywania) i podlegało dofermentyzowaniu bezpośrednio przed spożyciem. Nazwę „Jopengasse” nosiła od XIV wieku do 1945 obecna ul. Piwna. W 2. połowie XVI wieku Johannes Placotomus (De natura et viribus cerevisiarum et mulsarum) sławił je jako króla piw. W XVI–XVIII wieku było eksportowane do Europy Zachodniej i do Polski, gdzie wykorzystywano je jako dodatek poprawiający jakość gorszych gatunków. Dubeltowe było napitkiem luksusowym, dostępnym dla bogatych mieszczan i szlachty. Z 1,5 łaszta jęczmienia (1 łaszt = 1780 kg) otrzymywano 16 beczek (1 beczka = 126 litrów): do wyprodukowania 2016 litrów potrzeba było 2670 kg jęczmienia. Najbardziej popularne było piwo stołowe (Tafelbier) – ciemne piwo średniego gatunku, przeznaczone także na eksport. Z 1,5 łaszta jęczmienia produkowano 30 beczek. W tzw. piwo „okrętowe” (Schiffsbier) zaopatrywali się marynarze. Popularny był cienkusz (Krolling), słabe piwo pite przez biedotę, które uzyskiwano z powtórnego zalewania wodą i warzenia odsączonych już wysłodzin.

Warzono także „groszowe” (Groschenbier), o którego jakości świadczyła cena: na początku XVII wieku beczka kosztowała ponad 10 razy mniej niż zwykłego piwa stołowego (37 razy mniej niż dubeltowego). Jego produkcji zakazano w 1621 edyktem Rady Miejskiej. Warzono też piwo korzenne (Bitterbier, średniej jakości) i bliżej nieznane „Mumme”. Podczas warzenia dodawano chmielu, który zapobiegał przedwczesnemu kwaśnieniu piwa oraz nadawał mu gorzkawy posmak. Wzbogacanie chmielem stosowano w Gdańsku co najmniej od XIV wieku: w 1365 biskup włocławski wydzielił z Biskupiej Górki część pól na założenie Chmielników Oruńskich (Hoppenbruch), na Zaroślaku stały dwie karczmy, zwane Hoppenbruch. Od końca XV wieku władze Gdańska nakazywały szynkowanie w karczmach jedynie piwa wyprodukowanego w gdańskich browarach. Według gdańskich opowieści rzemieślnicy, testując jakość, wylewali trochę trunku na ławę, na której siadali w skórzanych spodniach. Na dany znak jednocześnie wstawali. Piwo uznawano za dobre, jeśli ława przyklejała się do spodni i podnosiła razem ze wstającymi. DK

W funkcjonujących w latach 1793–1806 gdańskich browarach produkowano rocznie od 28 do 62 000 beczek piwa. Na rynkach zewnętrznych (zwłaszcza w Anglii) największy zbyt znajdowało dubeltowe, jopejskie (eksport drogą morską: w 1793 – 1549 beczek, w 1798 – 3501, w 1805 – 3727). Powstały około 1820 browar Richarda Fischera w Nowym Porcie ( browary) produkował od 1900 oprócz piw słodowych i eksportowych (w tym Jopenbier według starogdańskiej receptury) również piwa typu Lager, w okresie II Wolnego Miasta Gdańska Hansa-Pils, Hansa-Edel-Pils, Patrizier-Bräu, Caramel-Vollbier, browar w Kuźniczkach do 1945 produkował 12 gatunków piwa: butelkowe – Jopenquell / Jopen-Quell-Hell (ze złocistymi kapslami, według starogdańskiej receptury; głównym odbiorcą był rynek angielski), Jopenbier, Artus-Gold, Bankenbräu, Edelpils; beczkowe i butelkowe – Artus-Bräu (z napisami niemieckimi i polskimi), Artus-Pils, Caramel, Münchener, Putziger, Weissbier, beczkowe – Uhbrock a także napoje gazowane: Apfellimonade, Brauselimonade, Hella, Himbeerlimonade, Orangia, Selter, Tafelwasser, Waldmeisterlimonade, Zitronenlimonade gelb, Zitronenlimonade weiß. Około 60% produkcji stanowiło piwo beczkowe. Butelki do piwa (o pojemności 0,30, 0,33, 0,37 i 0,5 l) miały barwę zieloną lub oliwkową, kapsle (z wyjątkiem Artus-Gold) charakterystyczny kształt pałąkowaty, przy czym dla Jopenquell używano kapsli złocistych. Butelki do wód mineralnych (0,30 i 0,33 litra) były białoprzezroczyste.

Od maja 1945 browar w Kuźniczkach produkował początkowo (z powodu trudności z pozyskaniem słodu) piwo: Jasne Lekkie, Stołowe, w niewielkich ilościach Porter i Jasne Pełne, zupełnie eksperymentalnie Imperstor, w latach 1946–1948 Koźlak, od 1947 Prazdrój. W latach 50. XX wieku produkował Jasne Specjalne, Prazdrój Gdański, Patrycjusz, Porter, Ciemne Pełne, od 1955 także Gdańskie o przedłużonej do trzech miesięcy trwałości, dostarczane wyłącznie przez przedsiębiorstwo „Baltona” na wyposażenie polskich statków dalekomorskich (zastąpiło kupowane za dewizy piwa duńskie i niemieckie o dłuższej trwałości), od początku lat 60. Exportowe (później Gdańskie Exportowe Full Light, kapsle po stronie zewnętrznej z herbem Gdańska, od wewnętrznej z korkiem) i Gdańskie. W latach 70. XX wieku wypuszczono na rynek Morskie, Specjal (także w wersji bezalkoholowej), Krzepkie, Karmelowe, Regatowe, Świąteczne. Od 1985 (na skalę rynkową od 1986) rozpoczęto produkcję piwa Hevelius, od 1986 Artus, następnie Patrycjusz, Kaper Królewski, Remus, od początku lat 90. XX wieku pod nadzorem rabina z Antwerpii koszerne mocne Menora.

Po likwidacji tego browaru piwo Gdańskie było warzone do 2008 w browarach grupy Żywiec. W okresie 2005–2006 (od 29 kwietnia do 3 maja) odbyły się na Placu Zebrań Ludowych międzynarodowe Festiwale Piwa im. Jana Heweliusza. 30 VIII 2007 przy ul. Grodzkiej 16 otwarto Degustatornię. Dom Piwa, oferujący ponad 200 gatunków piwa z kraju i ze świata. W otwartej 26 VII 2008 Brovarni Gdańsk ( browary) produkowano piwo Brovarnia Jasne, Brovarnia Pszeniczne, Brovarnia Ciemne. W początku czerwca 2009 pojawiło się w sprzedaży piwo o nazwie Lechia Gdańsk, produkowane w Połczynie-Zdroju, w 2011 – piwo Johannes, w nawiązaniu do Jana Heweliusza. RED

Gatunki, parametry oraz ceny piwa gdańskiego w XV–XVII wieku

Nazwa gatunku piwa	Liczba beczek otrzymanych z 1,5 łaszta jęczmienia (2670 kg)	Ilość jęczmienia potrzebna do wyprodukowania 1 litra piwa	Wiek	Średnia cena beczki piwa w groszach
Piwo pełne (dubeltowe), jopejskie (Jopenbier)	16	1,32 kg	XV XVI XVII	35 80 330
Piwo stołowe (Tafelbier)	30	0,71 kg	XVI XVII	47 110
Piwo korzenne [?] (Bitterbier)	40	0,53 kg		?
Piwo okrętowe (Schiffsbier)	60	0,35 kg	XVII	105
Cienkusz (Krolling)	60	0,35 kg	XVI	13
Piwo groszowe (Groschenbier)	?	?	XVII	9
DK