ROZRAŻEWSKI HIERONIM, biskup włocławski, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
HIERONIM ROZRAŻEWSKI (Rozdrażewski; około 1546 Kraków – 9 II 1600 Rzym), biskup włocławski, dyplomata, działacz kontrreformacji. Urodził się w rodzinie szlacheckiej posiadającej dobra na Śląsku (Pomsdorf, obecny Pomianów), stąd początkowo traktowany był w Polsce jako Ślązak obcokrajowiec. Około 1560 roku przebywał na dworze króla Francji, Franciszka II. W latach 1561–1565 studiował na uniwersytecie w Ingolstadt (Bawaria), 1565–1568 w jezuickim Collegium Romanum w Rzymie (jego brat, Stanisław, był jednym z pierwszych polskich jezuitów). Jako szambelan papieski, w 1568 przyjął święcenia kapłańskie. Od 1569 kanonik wrocławski, od 1574 kanonik płocki i sekretarz wielki Kancelarii Królewskiej, posłował do Francji w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, żądającej powrotu na tron polski Henryka Walezego.
Podczas wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym u boku króla podczas oblężenia miasta w 1577, jeden z negocjatorów przygotowujących kompromis (16 XII 1577). Od 1582 biskup włocławski. W tym samym roku poseł Rzeczypospolitej na sejm Rzeszy w Augsburgu. Po powrocie zajął się wdrażaniem reform trydenckich w swojej diecezji. Organizował synody diecezjalne (pierwszy w 1586 we Włocławku). W jego imieniu dwukrotnie sporządzono wysłane do Rzymu raporty o stanie diecezji (1584, 1597). Dokonał reform klasztorów kontemplacyjnych, zwłaszcza wiejskich (w latach 1582–1583 zreformowano norbertanki z Żukowa, w 1589 opactwo cystersów w Oliwie, w okresie 1589–1590 klasztor żarnowiecki, w 1591 Kartuzję (klasztor w Kartuzach), w 1592 opactwo cystersów w Pelplinie). W mniejszym stopniu angażował się w reformę klasztorów miejskich.
W 1583 rozpoczął negocjacje z Gdańskiem mające na celu określenie zakresu jurysdykcji biskupiej w mieście, potwierdzenie granic między dobrami biskupimi a miejskimi. Wielokrotnie wchodził z Gdańskiem w spór, nie tylko w kwestiach prawnych i religijnych, ale także ze względów politycznych. W 1583 wysunął projekt zorganizowania kolegium jezuickiego w Nowem nad Wisłą, mającego pracować na rzecz Gdańska. Zarzuciwszy tę ideę (z powodu zbyt dużej odległości między ośrodkami), zaangażował się w utworzenie misji (1585), a następnie kolegium jezuitów w Gdańsku (fundacja w Starych Szkotach, 1592; zob. Kolegium Gdańskie w Starych Szkotach). Zamierzał wprowadzić jezuitów do miasta, ofiarując im w 1593 roku klasztor brygidek, jednak wskutek przeciwdziałania Rady Miejskiej akcja się nie powiodła, i to mimo uzyskania korzystnych wyroków królewskich w latach 1593–1596. Jezuici otrzymali odeń znaczące wsparcie materialne (między innymi wieś Giemlice).
Znany ze skutecznego rewindykowania przejętych uprzednio przez protestantów kościołów w dobrach królewskich (odzyskał ich łącznie 29, w tym pięć w miastach), po elekcji na króla polskiego Zygmunta III Wazy zaangażował się w akcję odzyskania w Gdańsku kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP), zabiegając o to już podczas oficjalnego powitania elekta w Oliwie i Gdańsku. Najlepszą okazję ku temu stworzył pobyt króla w Gdańsku w drodze do Szwecji (sierpień–wrzesień 1593), jednak tumult w mieście zniweczył starania Rozrażewskiego. Był wówczas w Gdańsku po raz ostatni (jego udział w procesji podczas uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w sierpniu 1593 przedstawia rysunek gdańskiego malarza Wolfganga Sporera), w latach 1594, 1596 i 1598 odwiedzał Oliwę.
Do śmierci kontynuował zabiegi o kościół parafialny dla gdańskich katolików, lecz mimo uzyskania w latach 1592–1596 pozytywnych dla rewindykacji kościoła NMP wyroków sądów królewskich, świątyni nie odzyskał. Podczas podróży do Rzymu w 1599 zachorował na febrę. Po zgonie dwóch ówczesnych polskich kardynałów (Andrzeja Batorego i Jerzego Radziwiłła) papież Klemens VIII oferował mu kapelusz kardynalski, nie przyjął go ze względu na zły stan zdrowia. Pochowano go w Rzymie we wzorcowym dla baroku kościele Il Gesú. W testamencie przekazał gdańskim jezuitom złożony z ponad 500 książek księgozbiór i kwotę 15 000 zł, zapisaną na rodowych dobrach śląskich.
Jego marmurowe epitafium w katedrze włocławskiej wykonano około 1620 w warsztacie rzeźbiarskim Abrahama van den Blocka. Od 19 II 1990 patron ulicy w Gdańsku, w dzielnicy Orunia Górna–Gdańsk Południe.
