SMOLANA ADAM, rzeźbiarz, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych
| < Poprzednie | Następne > |
ADAM WŁADYSŁAW SMOLANA (11 VI 1921 Lwów – 5 I 1987 Gdańsk) rzeźbiarz, pedagog. Syn Ksawerego, z zawodu fryzjera, pracownika pokładowego statków pasażerskich firmy Gdynia America Line (GAL) i Marii z domu Iwanickiej. W 1937 ukończył Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego we Lwowie. W latach 1938–1942 studiował w Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie u Mariana Wnuka i Józefa Starzyńskiego (dyplom Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w 1950). W latach 1941–1944 był sztukatorem i kamieniarzem w lwowskiej Kunstgewerbeschule, w 1944–1945 pracował jako pedagog w lwowskiej Szkole Przemysłu Artystycznego.
Od grudnia 1945 w Krakowie. Od 1 III 1946 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych: asystent w pracowniach rzeźby Mariana Wnuka (do 1949) i Stanisława Horno-Popławskiego, od 1 X 1947 starszy asystent i kierownik pracowni sztukatorskiej, od 1951 kontraktowy zastępca profesora, od 1955 docent, od 1970 profesor tytularny. W latach 1956-1964 prowadził pracownię projektowania rzeźbiarsko-architektonicznego, od 1965 kierował Katedrą Projektowania Rzeźbiarsko-Architektonicznego. W okresie 1951–1964 prorektor, 1969–1971 dziekan Wydziału Rzeźby, 1971–1981 dziekan Wydziału Malarstwa i Rzeźby (od 1978 Wydział Malarstwa, Grafiki i Rzeźby), 1981–1983 dziekan, 1983–1987 prodziekan Wydziału Rzeźby. Równolegle pracował w Liceum Sztuk Zdobniczych Przemysłu Artystycznego w Gdyni Orłowie (1947–1952), Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Gdańsku (z siedzibą w Sopocie, wykładał historie sztuki) (1952–1954), Studium Podyplomowym Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego (1974-1978), Wyższej Szkole Marynarki Wojennej w Gdyni (1970-1980).
W grudniu 1983, w efekcie wylewu krwi do mózgu, doznał częściowego lewostronnego paraliżu. Jego ulubionym tworzywem było drewno, realizował też rzeźbę monumentalną, m.in. pomniki: projektant obelisku Adama Mickiewicza w Poznaniu (1947), Poległych w 1939 w Chojnicach (1950), pomnika i kompozycji rzeźbiarsko-architektonicznej cmentarza Obrońców Wybrzeża w Gdyni-Redłowie (1970), Pomordowanych Sopocian 1939-1945 (1985, znicz w kształcie otwartej muszli projektu żony Izabelli Berwertz-Smolana, która w 1995 uzupełniła pomnikowego orła o koronę), rzeźby dla parków w Oliwie (rzeźba Żagle, ustawiona 30 III 1976, w 2016 poddana renowacji po uszkodzeniu przez upadające na nią drzewa), Nałęczowie, Starogardzie Gdańskim (Wierzyczanka, 1969) oraz na bulwarze Nadmorskim w Gdyni (Ryby, 1968). W okresie socrealizmu powstały m.in. rzeźby o tematyce pracy, antywojennej i sportowej (Raymonde Dien, Ładowacz, 1950; Pak-Den-Ai, 1952; Koszykówka, 1954). Uczestniczył w renowacji Głównego Miasta, wykonał na ul. Długiej: medaliony cesarzy rzymskich na fasadzie kamienic nr 29 (Czirenberga), medaliony (dolne) nr 53, figury fasady nr 30 (Mars i Wenus), na Długim Targu płyty przedproża nr 8 i 18 (pierwsza i czwarta od lewej ze scenami biblijnymi), rzygacz (lewy) przedproża nr 4, rzeźbę Bachusa nr 16, figurę szczytu (figura kobiety) nr 29, dwie boczne rzeźby nr 40, alegorię Sprawiedliwości i Zgody na attyce Złotej Bramy (od strony ul. Długiej, 1957), przedproża kamienic przy ul. Mariackiej 1 i 36, na Targu Rybnym 6c rzeźbę gryfa.
Na przełomowej wystawie młodej plastyki w Arsenale w Warszawie w 1955 prezentował ekspresyjną rzeźbę Kenia. W pracach snycerskich podkreślał naturalne walory tworzywa: strukturę, wertykalizm, barwę, a kojarząc je z mityczną formą antropomorficzną i odwołując się do antyku wskazywał na związki człowieka z naturą i – odwrotnie – jej relacje z kulturą (Hiacynt, 1964; Nike I i II, 1964; Prawo; Ikar, 1979; Eos, 1981). Brał udział w konkursie w 1957/1958 na projekt polskich
monet 2-, 5- oraz 10-złotowych. Był autorem szeregu medali, m.in. z okazji 39-lecia Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Gdańsku (1977), 30-lecia Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku (1978).
Od 1952 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), od lutego 1978 do maja 1981 członek egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku. Honorowy Obywatela Miasta Sopotu (1974). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1951 i 1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), Krzyżem Oficerskim OOP (1978), medalem „X-lecia PRL” (1955), odznaką Zasłużonego Działacza Kultury, odznaką „Za zasługi dla Gdańska”. Zwornik z jego podobizną widnieje wśród wizerunków innych zasłużonych dla odbudowy Gdańska osób – na arkadzie podcieni elewacji bocznej kamienicy przy ul. Chlebnickiej 20 (na skrzyżowaniu z ul. Pończoszniczą).
Od 25 II 1946 żonaty był z projektantką form przemysłowych Anną z domu Rodyn, od 6 III 1971 z rzeźbiarką Izabellą z domu Berwertz (ur. 1943 Radom), absolwentką PWSSP w Gdańsku, m.in. autorką medalu z okazji 700-lecia Sopotu (1983), z którą miał syna Mateusza (ur. 8 X 1974) i córkę Dorotę (ur. 7 V 1977). Zmarł w szpitalu Gdyni-Redłowie, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie.
