SMOLAREK PRZEMYSŁAW LEON, dyrektor Muzeum Morskiego w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
PRZEMYSŁAW LEON SMOLAREK (30 VI 1925 Łódź – 18 VI 1991 Gdańsk), historyk, dyrektor Muzeum Morskiego w Gdańsku, radny miasta Gdańska. Syn Leona, nauczyciela szkoły powszechnej, i Marii z Matyczyńskich. W okresie II wojny światowej wysiedlony do Krakowa, na tajnych kompletach uzyskał maturę i podjął studia. W latach 1942–1945 należał do Armii Krajowej (AK), ukończył kurs podchorążych, był dowódcą drużyny 2 kompanii zgrupowania „Żelbet”. Aresztowany podczas łapanki w Krakowie, od sierpnia do października 1944 przebywał jako zakładnik w obozie koncentracyjnym w Płaszowie. W 1945 ujawnił się przed władzami jako żołnierz AK (kilkakrotnie zatrzymywany, w 1947 aresztowany), w 1948 ukończył studia historyczne na uniwersytecie w Krakowie, tam też w 1947 asystent wolontariusz, od 1950 doktor. W okresie 1950–1951 starszy asystent na uniwersytecie w Łodzi, pozbawiony pracy za głoszone podczas zajęć poglądy.
W 1951–1952 nauczyciel gimnazjum w Świnoujściu, potem otrzymał nakaz opuszczenia miasta, 1952–1958 kustosz działu morskiego Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie. Inicjator wniosku o powołanie w Gdańsku Muzeum Morskiego, w 1959 skierowany w tym celu przez Muzeum Techniki Naczelnej Organizacji Technicznej do Gdańska, w 1960 mianowany kierownikiem Oddziału Morskiego Muzeum Pomorskiego ( Muzeum Narodowe), od 15 I 1962 dyrektor otwartego 1 stycznia tego roku Muzeum Morskiego, funkcję pełnił do 1991. Od 1970 doktor habilitowany. Uzyskał na siedzibę muzeum Wielki Żuraw, z jego inicjatywy powstały oddziały Muzeum Morskiego: Muzeum Latarnictwa w Rozewiu, Muzeum Rybactwa na Helu, Muzeum Wisły w Tczewie, Statku-Muzeum „Sołdek” w Gdańsku i Statku-Muzeum „Dar Pomorza” w Gdyni.
Inicjator serii wydawniczej: „Prace Muzeum Morskiego w Gdańsku”, „Publikacje Muzeum Morskiego w Gdańsku” i „Katalogi Zbiorów CMM”. Zapoczątkował badania podwodne w Zatoce Gdańskiej w poszukiwaniu i zabezpieczeniu wraków historycznych jednostek (między innymi eksploracja szwedzkiego okrętu „Solen”, zatopionego podczas bitwy pod Oliwą w 1627, i statku handlowego z XV wieku, tzw. „Miedziowca”). W grudniu 1980 jeden z inicjatorów reaktywowania Ligi Morskiej i pierwszy jej prezes w latach 1981–1982 (po wprowadzeniu stanu wojennego usunięty ze stanowiska przez władze).
Autor publikacji z zakresu szkutnictwa (m.in. Z dziejów floty polskiej 1957, Dawne żaglowce 1963; Studia nad szkutnictwem Pomorza Gdańskiego w X–XIII wieku 1969). Członek międzynarodowych towarzystw naukowych, m.in. w 1977–1983 prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Muzeów Transportu (International Association of Transport Museums - IATM), w 1973-1989 redaktor naczelny wydawnictw IATM oraz redaktora rocznika „Transport Museums”. Był wiceprzewodniczącym Wojewódzkiej Rady Dóbr Kultury w Gdańsku. Uczestniczył w opozycji demokratycznej, między innymi w 1980-1981 członek Ogólnopolskiego Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania, współzałożyciel w 1980–1981 Klubu Myśli Politycznej im. Konstytucji 3 Maja, w 1981-1982 pierwszy prezes wskrzeszonej Ligi Morskiej. Od 1990 do śmierci członek Rady Miasta z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” (w wyborach otrzymał 1095 głosów), inicjator powołania w 1991 Związku Miast i Gmin Nadmorskich. Nie dożył nominacji na tytuł profesora (wniosek złożyła 16 V 1991 Rada Naukowa Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk).
W czasie wojny odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1944), Medalem Wojska (przez Dowództwo Wojsk Polskich na Zachodzie, 1948), następnie Krzyżem Armii Krajowej (1981). Otrzymał Złoty Krzyż Zasługi (1964), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1981), złote odznaki: „Zasłużony Pracownik Morza”, „Za Opiekę nad Zabytkami”, „Zasłużony Działacz Kultury”, „Zasłużony Działacz Ziemi Gdańskiej”. W 1988 laureat Nagrody Prezydenta Gdańska.
Żonaty był z Danutą z domu Smolarek (4 III 1926 – 28 XII 2013 Gdańsk), ojciec Hanny (ur. 1959) i Bolesława (ur. 1961). Pochowany na
Cmentarzu Komunalnym nr 5, Łostowickim. W 1992, na murze siedziby Muzeum na Ołowiance, odsłonięto, wykonaną w brązie, poświęconą mu tablicę pamiątkową autorstwa Krystyny Filipskiej–Frejer.
