SPANNER RUDOLF MARIA, profesor Akademii Medycyny Praktycznej w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
RUDOLF MARIA SPANNER (17 IV 1895 Metternich koło Koblencji – 31 VIII 1960 Kolonia (Köln)), lekarz i profesor anatomii Państwowej Akademii Medycyny Praktycznej w Gdańsku i Akademii Medycznej w Gdańsku, katolik. Egzamin maturalny zdał w 1912 w wieku szesnastu lat. W okresie 1915–1919 ochotnik w służbie wojskowej, pomocnik lekarza w 7. Polowym Lazarecie Korpusu Gwardii, brał udział w bitwie nad Sommą, następnie na froncie wschodnim w 552. kompanii sanitarnej 53. Pułku Piechoty 15. Dywizji Landwehry. Został odznaczony Krzyżem Żelaznym II klasy i Krzyżem Honorowym dla Żołnierzy Frontowych.
Po I wojnie światowej kontynuował przerwane studia medyczne na uniwersytetach w Bonn i Kolonii. W 1920 uzyskał uprawnienia lekarskie, cztery miesiące później zdał egzamin doktorski z anatomii stosowanej. Pracował jako asystent w Instytucie Anatomicznym Uniwersytetu w Kolonii, później jako drugi asystent w Instytucie Anatomii Uniwersytetu we Frankfurcie nad Menem. W 1921 pierwszy asystent w Instytucie Anatomii Uniwersytetu w Hamburgu, od 1923 pierwszy prosektor anatomii na Uniwersytecie w Kilonii (Kiel).
Od 1924 doktor habilitowany (złożył egzamin z anatomii ogólnej i historii rozwoju). W 1927 został powołany na Uniwersytet we Fryburgu Bryzgowijskim jako pierwszy prosektor u profesora Alfreda Benninghoffa. W 1929 (w wieku 34 lat) profesor nadzwyczajny. W 1936 odznaczony brązowym medalem im. Schillera za wybitne osiągnięcia w badaniach nad połączeniami układu krwionośnego. W 1938 był pierwszym prosektorem Uniwersytetu w Jenie, następnie naczelnikiem Wydziału Instytutu Anatomicznego. W 1939 został dyrektorem Instytutu Anatomicznego w Kolonii (Köln). W tym samym roku otrzymał nominację do Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za badania nad fizjologią nerek.
Członek Sturmabteilungen (SA) od 1933, National Sozialistische Deutsche Arbeit Partei (NSDAP) od 1936, NSD-Ärztebund (NSDÄB) i Nationalsozialistisches Kraftfahrkorps (NSKK).
W listopadzie 1939 przeniósł się do Gdańska (przybył w nocy z 29 na 30 listopada), otrzymawszy od rektora Państwowej Akademii Medycyny Praktycznej propozycję zorganizowania Instytutu Anatomicznego. Mieszkał przy Gralathstraße 12 (ul. Chodowieckiego). Od 1 I 1940 dyrektor i ordynator tego instytutu oraz pracownik naukowo-dydaktyczny akademii kształcącej głównie lekarzy wojskowych w ramach pełnych studiów medycznych oraz studiów podyplomowych. W 1942 mianowany na członka Cesarsko-Leopoldyńsko-Karolińskiej Akademii Przyrodniczej za prace nad układem krążenia. Do 1944 rozbudowywał Instytut Anatomii, m.in. o salę wykładową na 136 miejsc i maceratorium. Jego współpracownikami byli m.in. Friedrich Wollmann, Hans Havlicek, Eduard von Bargen.
Opuścił Gdańsk 30 IV 1945 i osiadł w Ostenfeld (Szlezwik-Holsztyn). Od zakończenia wojny był oskarżany o zabójstwa więźniów i jeńców w celu produkcji mydła z ludzkiego tłuszczu w Instytucie Anatomii gdańskiej Państwowej Akademii Medycyny Praktycznej (za nagłośnienie tej sprawy wyróżniany był w 1945 ppłk Stepan Krutij, zastępca ds. politycznych wojskowego komendanta Gdańska, generała Siemiona Mikulskiego). Zarzuty zostały szeroko rozpowszechnione po wystąpieniu rosyjskich prokuratorów przed trybunałem w Norymberdze, w Polsce zaś głównie po opublikowaniu w 1946 przez Zofię Nałkowską opowiadania Profesor Spanner w zbiorze Medaliony, przyjętym do kanonu lektur szkolnych. Zarzutów dotyczyły też jego procesy denazyfikacyjne przed trybunałami w Hamburgu i Flensburgu.
W 1948 postępowanie wyjaśniające prokuratury we Flensburgu łączące oba śledztwa zostało umorzone z powodu braku dowodów na popełnienie przestępstwa. W tym samym roku wydział denazyfikacyjny w Kilonii przyznał mu kategorię V („oczyszczony”), co umożliwiło jego powrót do pracy naukowej. W 1949 został profesorem katedry Instytutu Anatomii Kliniki Uniwersyteckiej w Kolonii, od 1957 był dyrektorem tego instytutu.
Twórca autorskiej metody impregnacji ruchomych preparatów stawowych przy użyciu ludzkiego tłuszczu, uzyskanego jako produkt uboczny podczas maceracji. Współautor kanonicznego atlasu anatomicznego Spalteholz-Spanner Handatlas der Anatomie des Menschen (1959). Zmarł na atak serca w trakcie pracy nad drugim tomem atlasu. Został pochowany w Hamburgu-Bergdorfie.
Śledztwo w jego sprawie prowadzone w 1967 przez Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltung w Ludwigsburgu również nie potwierdziło zarzutów zabójstw i produkcji mydła z ludzkiego tłuszczu w gdańskim Instytucie Anatomii. Polskie śledztwo Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich, rozpoczęte w 1945, a zawieszone w 1973, zostało wznowione w 2001 przez Instytut Pamięci Narodowej na wniosek Związku Mniejszości Niemieckiej w Gdańsku. W 2006 prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku umorzył postępowanie w sprawie rzekomych zabójstw więźniów i jeńców na potrzeby Instytutu Anatomicznego w latach 1939–1945, stwierdzając, iż „była uzyskiwana z tłuszczu ludzkiego, pobieranego podczas sekcji zwłok oraz z tłuszczu uzyskiwanego w trakcie maceracji kości, substancja chemiczna stanowiąca w swojej istocie mydło”.
Bibliografia:
Grabowski Michał von, Okoliczności powstania i losy Medizinische Akademie Danzig (MAD) w latach 1935–1945 – biografie profesorów, „Gazeta AMG”, 2017, nr 5, s. 40.
Semków Piotr, Od Rudolfa Spannera do Günthera von Hagens. Anatomia wobec historii XX wieku, w: Joachim Oelhaf i jego następcy, red. Adam Szarszewski, Bartłomiej Siek, Gdańsk 2013, s. 173-182.
Tomkiewicz Monika, Semków Piotr, Profesor Rudolf Spanner 1895–1960. Naukowiec w III Rzeszy, Gdynia 2010.
