STOCZNIA GDAŃSKA. TECHNICZNA MODERNIZACJA W LATACH 70. XX wieku
| < Poprzednie | Następne > |
Wydziale K-3 Stoczni Gdańskiej, obecnie użytkowane przez Karstensen Shipyard Poland
TECHNICZNA MODERNIZACJA STOCZNI GDAŃSKIEJ, czyli proces intensywnych inwestycji na terenie zakładu. Jej celem był przyrost produkcji bez wzrostu zatrudnienia, stworzenie optymalnych warunków pracy oraz socjalnych, zastosowanie nowoczesnych metod wytwarzania zapewniających krótkie cykle budowy z jednoczesną efektywnością kosztową, zwiększenie udziału eksportu do krajów kapitalistycznych, a co najważniejsze: zapewnienie warunków do budowy nowoczesnych i zaawansowanych technicznie statków transportowych (zbiornikowce, chłodniowce, pojemnikowce, barkowce oraz innowacyjne w tym czasie rorowce, a także bazy rybackie).
Proces poprzedziły wcześniej zaplanowane zadania, tj. reorganizacja stanowisk pracy, dostosowanie bazy socjalnej oraz modernizacja gospodarki energetycznej i magazynowej (wiosna 1971). W ramach tych prac m.in. zainstalowano suwnice elektromagnetyczne, maszyny do cięcia blach sterowane numerycznie oraz linię obróbki wstępnej blach na składzie stali (na terenie B), powstały magazyny – chemiczny i materiałów drzewnych, hale warsztatowe, budynki biurowe i socjalne, sieci energetyczne.
Osobą odpowiedzialną za przedsięwzięcie został mgr inż. Karol Hajduga. Powołano go na kierownika Biura Rozwoju Stoczni (TU), które podlegało bezpośrednio dyrektorowi technicznemu (DT). Biuro znajdowało się w budynku 265 C na wyspie Ostrów. Do jego zadań należało opracowanie koncepcji technicznej modernizacji zakładu, która miała tworzyć podwalinę do stworzenia formalnego dokumentu o charakterze techniczno-ekonomicznym. Ponadto sprawował on kontrolę oraz nadzór nad przedsięwzięciem.
Na początku 1972 specjaliści stoczniowcy sporządzili dokument „Założenia do programu rekonstrukcji i modernizacji Stoczni Gdańskiej im. Lenina”. Przed rozpoczęciem procesu przygotowano dwie ekspertyzy. Za techniczną, która zawierała negatywną opinię, odpowiadał prof. Jerzy Doerffer z Politechniki Gdańskiej. Ekonomiczną, pozytywną, sporządził prof. Jan Wojewnik (3 XI 1922 – 17 IV 2010) z Uniwersytetu Gdańskiego. Sceptycznymi wobec rozbudowy byli dyrektor techniczny Stoczni Gdańskiej Klemens Gniech oraz dyrektor generalny Zjednoczenia Przemysłu Okrętowego (ZPO) Stanisław Skrobot. Zwolennikiem modernizacji był natomiast pierwszy sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) w Gdańsku Tadeusz Bejm.
Na zlecenie kierownictwa ZPO w trzecim kwartale 1972 generalny wykonawca dokumentacji roboczej, Centrum Techniki Wytwarzania Przemysłu Okrętowego (CTW) „Promor” sporządził dokumentację techniczną. Jesienią 1972 Minister Przemysłu Ciężkiego Włodzimierz Lejczak zobowiązał Stocznię Gdańską oraz CTW „Promor” do wspólnego opracowania założeń ekonomiczno-technicznych. Dokument „Modernizacja Stoczni Gdańskiej im. Lenina” był gotowy na początku 1973. W lipcu 1973 Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego wraz z Komisją Planowania przy Radzie Ministrów wprowadziło sprawę modernizacji do Narodowego Planu Gospodarczego na lata 1974–1978. W listopadzie 1973 powstał kolejny dokument: „Zakup maszyn i urządzeń do budowy pojemnikowców”. W maju 1974 dokument „Modernizacja i rozbudowa Stoczni Gdańskiej im. Lenina” sporządzony przez Biuro Rozwoju Stoczni został zaakceptowany przez LXXIV Konferencję Samorządu Robotniczego. Był to dokument ustalający plan generalnej modernizacji oraz określał docelową strukturę produkcyjną zakładu, zakres i termin prac inwestycyjnych.
Modernizacja rozpoczęła się w połowie 1974, z terminem wykonania prac do 1980. Generalnym wykonawcą zostało Gdańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego (GPBP), na czele którego stał dyrektor Feliks Ślusarski. Dyrektorem technicznym GPBP odpowiedzialnym za przeprowadzenie robót był inż. Jan Koziorowski (23 VII 1930 – 25 IX 1992). W procesie uczestniczyło 16 przedsiębiorstw. Do tych, których roboty miały największy udział finansowy, należały także „Hydrobudowa 4”, „Mostostal”, „Instal”, „Elektromontaż”, Przedsiębiorstwo Robót Czerpalnych i Podwodnych.
Pierwszym etapem prac było przedłużenie oraz poszerzenie pochylni A1 i A2 oraz wyposażenie w dźwigi o odpowiednio dużym udźwigu, a także budowa hali nr 503 A przy ul. 27 Grudnia na wydziale K-2. Kolejnym punktem była budowa nowoczesnej hali obróbki i prefabrykacji COOPK (Centralny Ośrodek Obróbki i Prefabrykacji Kadłubów) na wyspie Ostrów; jej uruchomienie nastąpiło na przełomie 1975/1976. Następnie przystąpiono do przebudowy pochylni B1, B2, B3, B4 i B5. Zlikwidowano torowiska B2 oraz B4, co umożliwiło budowę statków do szerokości PANAMAX (36 m) na pochylniach B1 i B3. Zakupiono 12 dźwigów firmy KONE (sprowadzone je z Finlandii w ramach wymiany barterowej za węgiel) o udźwigu do 150 ton, które ustawiono na pochylniach A1 i A2 (cztery) oraz B1, B3 i B5 (sześć) oraz na nabrzeżach wyposażeniowych na wyspie Ostrów (dwa). Dzięki tym urządzeniom montaż coraz większych i cięższych sekcji oraz całych bloków okrętowych odbywał się bezpośrednio na pochylni. Przeprowadzono inwestycje na nabrzeżu wyposażeniowym nad Kanałem Kaszubskim oraz wybudowano tlenownię (obiekt, w którym produkowany był tlen) na wyspie Ostrów. Do transportu wielkogabarytowych elementów konstrukcyjnych zakupiono specjalistyczne samobieżne platformy firmy Scheuerle, natomiast dla Biura Projektowo-Konstrukcyjnego – mikrokomputery WANG. W maju 1985 Biuro Rozwoju opracowało dokument „Informacja o modernizacji Stoczni Gdańskiej im. Lenina”, który zawierał szczegółowe dane o stanie inwestycji. Dołączono do niego „Plan generalny Stoczni Gdańskiej im. Lenina”, który przedstawiał kolejne fazy rozbudowy i modernizacji zakładu.
Proces modernizacji nigdy nie został jednak w pełni ukończony. Do głównych powodów, oprócz ograniczonych możliwości przedsiębiorstw budowlanych, zalicza się uwarunkowania polityczne i gospodarcze. Od 1982 państwo zaprzestało kredytowania inwestycji, a do lat 90. angażowane były niewystarczające środki własne zakładu. Nie zrealizowano m.in. budowy pochylni B2 o takich samych parametrach jak B1, warsztatów i nabrzeży wyposażeniowych na terenach B i C oraz ośrodka dokowego dla statków do 45 m szerokości na wyspie Ostrów. Nie powiodła się budowa bazy wyposażeniowej, tzw. rurowni (oddział zajmujący się produkcją rur) w sąsiedztwie bramy nr 2; z planowanej inwestycji pod koniec lat 70. udało się jedynie położyć fundamenty pod planowany obiekt. Nie wybudowano fabryki kotłów okrętowych (powstała dokumentacja techniczna, wydzielono teren) oraz nie wykonano modernizacji odlewni żeliwa.
Modernizacja Stoczni Gdańskiej była opisywana zarówno w prasie lokalnej jak i branżowej. „Polska Kronika Filmowa” przedstawiała reportaże z postępu prac, m.in. w materiałach przygotowanych przez Ryszarda Golca (31 III 1927 – 19 IX 2005), operatora filmów dokumentalnych „Żurawie i kontenery” (74/31 B) z 1974 oraz „Rozbudowa Stoczni” (77/06 B) z 1977 (zob. Gdańsk w filmie, tab.: Stocznia Gdańska w Polskiej Kronice Filmowej.
Bibliografia:
Informacje Karola Hajdugi.
https://www.mystocznia.pl/p/dokumenty.html (Modernizacja i rozbudowa Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Gdańsk, maj 1974; Informacja o modernizacji Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Gdańsk, maj 1985).
Nawrocki Andrzej, Trzeciak Andrzej, Jak działała Stocznia Gdańska, Gdańsk 2022.
Jarecki Edward, Stocznia Gdańska im. Lenina. Życie społeczno-polityczne w latach 1945–1984, Warszawa 1985.
Trzeciak Andrzej, Stocznia Gdańska. Miejsca, ludzie, historie, Gdańsk 2020.
