STOLLE VINCENT, szyper, kaper, uczestnik bitwy na Zalewie Wiślanym
| < Poprzednie | Następne > |
VINCENT STOLLE (XV wiek), mieszczanin Głównego Miasta Gdańska, szyper i kaper. Po raz pierwszy wzmiankowany w 1439, gdy na jego statek napadł angielski szyper Jon Scherman i odebrał przewożone towary: popiół, sukno i len. Wczesną wiosną 1449 popłynął po sól atlantycką w rejon Baie (Francja, zatoka między Bourgneuf i Bouin, na zachód od Nantes). Szedł w konwoju liczącym 14 jednostek z Prus i z Gdańska. W drodze powrotnej, 30 V 1449, konwój został napadnięty przez Anglików w okolicy wyspie Wight (należącej do archipelagu Wysp Brytyjskich, oddzielonej od brytyjskiego wybrzeża cieśniną Solent). Stracił wówczas towary warte łącznie 1478 grzywien.
Brał udział w działaniach zbrojnych podczas wojny trzynastoletniej (1454–1466). Już po 10 III 1454 z grupą tzw. schiffkinder (rodzaj piechoty morskiej) przybył na zamek w Człuchowie, by wspomóc zaciężnych dowodzonych przez gdańszczan Kurta von Dalena i Johana Peckowa. 15 marca informował władze Gdańska (burmistrza Hermana Stargarda) o trudnej sytuacji, jaką zastał na zamku człuchowskim – o niesubordynowanych zaciężnych niezadowolonych z serwowanego im gorszego piwa (podpiwka) oraz niskiego żołdu, grożących odejściem do Gdańska. Narzekał też na zbyt małą, jego zdaniem, liczebność człuchowskiej załogi, jednak zaopatrzenie w żywność uznawał za wystarczającą. 24 kwietnia został wraz ze swoimi marynarzami wysłany pod Chojnice, gdzie przebywał tylko dwa dni. W lipcu 1456 otrzymał od władz Gdańska list kaperski i z Michaelem Ertmannem został wysłany do patrolowania w rejonie Bałgi i Inflant oraz ujścia Niemna.
7 III 1458 Rada Miasta Gdańska wystawiła mu (i 20 innym żeglarzom), list kaperski (zob. gdańska flota kaperska) zezwalający na działanie przeciw wrogom miasta: królowi Danii i Szwecji Chrystianowi I oraz zakonowi krzyżackiemu. Dowodził wówczas statkiem typu barse (Bardese, duża nawet 80-łasztowa jednostka, z jednym głównym masztem i dwoma mniejszymi). Latem 1458 zaatakował i zdobył statek prowadzony przez szypra Petera Jacobssona, stanowiący własność kupców z Sztokholmu i Åbo (Turku), przewożący ich towary, m.in. klepki, wańczos, popiół. Poszkodowani zgłosili skargę do władz Gdańska i twierdzili, że nie byli wrogami miasta. 13 III 1462 otrzymał od Rady Miasta Gdańska kolejny list kaperski. Był to początek większej akcji władz gdańskich m.in. przeciwko Rydze i Parnawie stale zaopatrujących Krzyżaków oraz wrogo traktujących pruskich kupców. Z tym nowym listem trzeba łączyć akcję przeprowadzoną przed 22 kwietnia przez jego ludzi, którzy na espingu (rodzaj łodzi) zablokowali w okolicy Dyjamentu (twierdzy u ujścia Dźwiny) statek należący do Gorusa Nymemana z Rygi i zajęli go wraz z towarem. 22 kwietnia poszkodowani, w tym pochodzący z Rostocku szyper Mathias Westvael, skarżyli się na to do władz Gdańska, domagając się odszkodowania.
Przed 8 III 1463 zaatakował i zdobył statek kupca ze Stralsundu Hermana Hoverena. Załogę osadzono w więzieniu gdańskim i uwolniono dopiero po interwencji stralsundzkiej rady i zrzeczeniu się odszkodowania przez Hermana. 9 III 1463 otrzymał kolejny list kaperski od Rady Miasta Gdańska. Był już wówczas naczelnym dowódcą (hauptmannem) także i innych jednostek gdańskich, które podejmowały na morzu akcję przeciw wrogom miasta, lub za takich uchodzących. W tym mniej więcej czasie pozostający pod jego komendą szyper Clausa Banckauw zaatakował i zajął towary płynących do Rygi Holendrów, pod pretekstem, że posługiwali się krzyżacką banderą. Około 9 IX 1463 prowadził, wraz z innymi gdańskimi dowódcami, działania na Zalewie Wiślanym, 15 września uczestniczył w zwycięskiej bitwie z flotą zakonu krzyżackiego. W 1464 prowadził akcje przeciw duńskim statkom.
Po wojnie trzynastoletniej przeszedł, zapewne z powodów finansowych (brak wypłat należnego żołdu), na służbę króla Danii Chrystiana I, od którego uzyskał pasowanie na rycerza. Przed lutym 1468 prowadził w Prusach Królewskich rekrutację najemników do wojska duńskiego. Na początku czerwca 1468, współdziałając z siedmioma innymi statkami, zaatakował na pokładzie „czarnego okrętu” (80-łasztowy, z 80-osobową załogą) angielskie jednostki handlowe kierujące się na Sund (cieśnina na Morzu Bałtyckim, kontrolowana przez Duńczyków). Poszkodowani Anglicy jesienią 1468 skarżyli się do Hanzy m.in. i na jego działania. Próby szukania sprawiedliwości w Gdańsku skończyły się krótką odpowiedzią, że nie służy już jako gdański kaper, lecz króla duńskiego.
Bibliografia:
Hanserecesse, II. 5, hrsg. Goswin von der Ropp, Leipzig 1888, s. 360; II.6, hrsg. Goswin von der Ropp, Leipzig 1890, s. 72, 73, 84, 99.
Hansisches Urkundenbuch, Bd. 7, bearb. Hans-Gerd von Rundstedt, Leipzig 1939, nr 767, §§ 105; Bd. 8, bearb. Walther Stein, Leipzig 1889, nr 84, par. 69, 72, 484, 674, 989 §§ 32, 37, 1148. 1150. s. 754, przypis 3; Bd. 9, bearb. Walther Stein, Leipzig 1901, nr 6, 141, 431, 445, 478, 490, 519 §§ 1, 5, 8, 9, 12, 15, 18, 19; 520; 521 §§ 1, 7; 523 § 9.
Brämer Charlotte, Die Entwicklung der Danziger Reederei im Mittelalter, „Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins”, Bd. 63, 1922, s. 52.
Biskup Marian, Gdańska flota kaperska w okresie wojny trzynastoletniej 1454–1466, Gdańsk 1953, s. 19, 22, 28, 42, 43, 55, 63.
Biskup Marian, Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454–1466, Warszawa 1967, s. 160, 179, 491, 647–648.
Günther Otto, Lateinische Verse über Danziger geschichtliche Ereignisse des 14. und 15. Jahrhunderts, „Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins”, Bd. 60, 1920, s. 20.
Paulsen Reinhard, Schifffahrt, Hanse und Europa im Mittelalter. Schiffe am Beispiel Hamburgs, europäische Entwicklungslinien und die Forschung in Deutschland, Wien 2016, s. 930.
