STRAUCH AEGIDIUS, rektor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
AEGIDIUS STRAUCH (21 II 1632 Wittenberga – 13 XII 1682 Gdańsk), teolog, pastor kościoła św. Trójcy, rektor Gimnazjum Akademickiego. Wnuk kupca przybyłego do Niemiec z Niderlandów, syn Johanna, asesora sądu dworskiego i profesora prawa na uniwersytecie w Wittenberdze oraz Gertrudy, córki Ambrosiusa Huhna, kaznodziei ustanowionego w 1544 przez Marcina Lutra. Studiował do 1651 filozofię, teologię, matematykę i historię na uniwersytetach w Lipsku i Wittenberdze, tamże 28 IV 1651 magister filozofii, 13 X 1653 adiunkt na Wydziale Filozofii, 1656 profesor historii, 1657 licencjat teologii, od 1662 doktor teologii, od 1666 asesor Wydziału Teologii.
W Gdańsku 25 XII 1669 powołany przez Radę Miejską na urząd profesora teologii, rektora Gimnazjum Akademickiego i pastora kościoła św. Trójcy, z bardzo wysoką pensją 1000 talarów rocznie (ponad 3000 florenów), podczas gdy w Wittenberdze jego wynagrodzenie nie przekraczało 300 talarów. Miasto pokryło także koszty jego przeprowadzki do Gdańska. Zagorzały zwolennik luteranizmu, w pismach i kazaniach zwalczał katolików i kalwinistów (m.in. odmówił odprawienia nabożeństwa po śmierci polskiego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, jako zmarłego w „nieprawdziwej wierze”), poddawał w wątpliwość fakt polskiego zwycięstwa pod Chcimiem. Za głoszone poglądy 28 XII 1673, z inspiracji burmistrza Nicolausa von Bodecka, odwołany został przez Radę Miejską z zajmowanych stanowisk, otrzymał też zakaz głoszenia kazań. W jego obronie stanęły gdańskie cechy rzemieślnicze (zob. Christian Meyer), już 4 I 1674 organizując manifestację przed domem burmistrza i doprowadzając w konsekwencji do kilkuletnich w Gdańsku konfliktów religijno-społecznych. Pod wpływem tych wydarzeń został czasowo przywrócony na swoje stanowisko, lecz 28 XII 1674 otrzymał od Rady Miejskiej ponowny zakaz wystąpień publicznych. Oskarżony został też przez władze Gdańska o znoszenie się ze Szwecją i aresztowany. Spowodowało to 29 VIII 1675 rozruchy, nocne oblężenie przez rzemieślników Ratusza Głównego Miasta z zamkniętymi w nim rajcami, ławnikami i przedstawieicelami Trzeciego Ordynku.
Zmuszony do emigracji, nabył od szczecińskiego szypra Michaela Freitaga za 600 talarów statek, 30 IX 1675 opuścił miasto Gdańsk, żegnany przez zwolenników specjalnie ułożonymi pieśniami i wybitym z tej okazji medalem. Z uwagi na niepomyślne wiatry dopiero 4 października z Wisłoujścia odpłynął do pozostającego pod szwedzkim panowaniem Greifswaldu (docelowo chciał dotrzeć do Hamburga, gdzie zaproponowano mu posadę profesora tamtejszego uniwersytetu). Jako sympatyk Szwedów 6 X 1765 aresztowany został przez walczącego z nimi elektora brandenburskiego, gdy jego statek znajdował się na wysokości Kołobrzegu. Osadzono go w twierdzy w Kostrzynie. W Gdańsku organizowano protesty przeciwko jego uwięzieniu, m.in. delegacja kobiet ze Starego Przedmieścia (byłej jego parafii) dotarła do przebywającej w 1676 w Gdańsku królowej Marii Kazimiery, uzyskując od niej zapewnienie, że o sprawie poinformuje męża, króla Jana III Sobieskiego. Kościelna gmina Starego Przedmieścia wpierw wysłała do Krakowa, do króla polskiego, delegatów Heinricha Schlota i Christopha Baumanna z prośbą o interwencję, póżniej zaś tegoż Heinricha Schlota i Daniela Duvensa już bezpośrednio do elektora z prośbą o uwolnienie zatrzymanego (powrócili 13 XII 1677 bez osiągnięcia rezultatów). Do pertraktacji o uwolnienie włączył się także władze Gdańska, wysyłając w czerwcu 1678 do elektora, do Berlina, rajcę Johanna Ernsta Schmiedena, ławnika Ellerta Friedrichsena i przedstawiciela Trzeciego Ordynku Valentina Tessina.
Po uwolnieniu powrócił 20 VII 1678 do Gdańska (wybito z tej okazji kolejny medal z jego podobizną), zajął pozycje pojednawczą, objął poprzednie funkcje pastora oraz rektora i oddał się studiom teologicznym zaniechawszy religijnych sporów. W lutym 1680, mimo wysuwanych objekcji, że chce skoncentrować się na pracy naukowej, namówiony został przez Radę Miasta na objęcie po Nathanaelu Dilgerze urzędu pierwszego pastora kościoła Najświętszej Marii Panny i seniora Ministerium Duchownego. Już jednak w kwietniu 1680 odesłał Radzie Miasta nominację na pastora NMP, w ramach protestu przeciwko wykonaniu wyroku śmierci na jednym z oskarżonych o napad na klasztor karmelitów (zob. ( tumult 1678).
Autor prac teologicznych pisanych po łacinie (np. Quae vero per Septennium muneris hic. Gymn. et Ecclesiasticici, Sermone Latino & Germ. publicavit, sunt ista. Compendium Theologicum, 1672) i po niemiecku (np. Die Tage Purim der Evangelischen lutherisch benannten Schrift Hertzen, in 3 Gedächtnis-Predigten Anno 1670, Danzig. 1673), także mów pogrzebowych (m.in. w Gdańsku na pogrzebie Caspara Bartholdiego) czy w 1679 Marii z Keckermannów, pierwszej żony Antona Heuglina (zm. 1695), byłego ucznia Gimnazjum Akademickiego (od 1678).
Był postacią kontrowersyjną, acz ważną publicznie. Tuż przed powtórnym zakazem wystąpień publicznych (1674) odsłonięto w kościele św. Trójcy tablicę z panegirykiem na jego cześć, z okazji powrotu do Gdańska wiersz pochwalny napisał Johann Peter Titius (1678). Mowę pogrzebową nad jego grobem 29 XII 1682 wygłosił kaznodzieja kościoła św. Trójcy Michael Engel, tuż po jego śmierci (1682) odsłonięto poświęconą mu tablicę w Gryfii (Greifswald), zaś profesorowie i uczniowie gdańskiego Gimnazjum Akademickiego wydali zbiór epicediów Professores Athenaei Gedanensis, Ad Supremum Pietatis Officium, Viro ... Aegidio Strauchio… (Gedani 1682). W 1705 wdowa po nim, Martha Margaretha Sybilla Cranach (była żoną od 1660) podarowała chórowi Gimnazjum Akademickiemu 12 drogich płaszczy (wartości 1000 florenów), w których występował on podczas uroczystości pogrzebowych.
Bibliografia:
Cieślak Edmund, Walki społeczno-polityczne w Gdańsku w drugiej połowie XVII wieku. Interwencja Jana III Sobieskiego, Gdańsk 1962.
Cieślak Edmund, Strauch Idzi, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 281–282.
Schnaase Eduard, Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs actenmässig Dargestellt, Danzig 1863, s. 320 i dalej.
