SZEWALSKI ROBERT, rektor Politechniki Gdańskiej
| < Poprzednie | Następne > |
ROBERT SZEWALSKI (16 VIII 1903 Nisko nad Sanem, województwo podkarpackie – 9 II 1993 Gdańsk), rektor Politechniki Gdańskiej (PG). Syn pułkownika Wojska Polskiego Marka Zygmunta (zm. 1937) i Barbary z domu Sellburger (zm. 1944). Brat Stanisława (zm. 1995 Paryż) i Stefana (zm. 1990 Londyn). W 1920 brał udział w obronie Lwowa. W 1921 absolwent Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie, w 1929 absolwent Politechniki Lwowskiej, od 1927 jej asystent, w roku akademickim 1930/1931 przebywał na stażu w fabrykach turbin parowych w Berlinie i Monachium. Od 1931 adiunkt Politechniki Lwowskiej, doktor od 1935, w 1937 na stażu w Szwajcarii, doktor habilitowany od 1938, od 1939 docent. Podczas wojny pracował we Lwowie początkowo na tej samej uczelni, przemianowanej przez Rosjan na Instytut Politechniczny, po jej zamknięciu przez Niemców jako kierownik warsztatów laboratoryjnych. Po zakończeniu niemieckiej okupacji od lipca 1944 ponownie pracownik lwowskiej politechniki.
W Gdańsku od października 1945, jako profesor nadzwyczajny objął kierownictwo (i sprawował je do 1973) Katedry Turbin Parowych, Spalinowych i Sprężarek Wirnikowych na Wydziale Budowy Okrętów PG. W latach 1946–1947 przebywał w USA i w Anglii, zapoznając się z najnowszymi osiągnięciami techniki turbinowej. W 1948 został także kierownikiem Zakładu Cieplnych Maszyn Wirnikowych. W latach 1950–1952 dziekan Wydziału Budowy Okrętów PG, rektor od 5 XII 1951 do 1 IV 1954. Za jego kadencji PG wzbogaciła się o nowe budynki i domy akademickie.
Jednocześnie od maja 1947 dyrektor Biura Turbinowego przy Zjednoczeniu Przemysłu Maszynowego, w 1947–1949 pracował na Politechnice Wrocławskiej, od 1949 do 1951 był dziekanem gdańskiej Wyższej Szkoły Inżynierskiej Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT). Od grudnia 1953 kierownik, następnie dyrektor, Zakładu Maszyn Wirnikowych Polskiej Akademii Nauk, od 1956 Instytutu Maszyn Przepływowych. Współpracował z przemysłem, m.in. z elbląskim Zamechem. Skonstruował w 1953 pierwszą w Polsce turbinę parową.
Współorganizator Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, w okresie 1971–1973 jego prezes, od 1983 członek honorowy. W latach 1962–1974 wchodził w skład Rady Naukowej Biblioteki Gdańskiej PAN. Przewodniczący Społecznego Komitetu Obchodów Trzechsetnej Rocznicy Śmierci Jana Heweliusza, pomysłodawca Nagrody Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza ( Nagrody Miasta Gdańska: kulturalne i naukowe). Wykładał na uniwersytecie w Stuttgarcie (1975) i w USA (1976). Autor m.in. pracy Problem rozwoju techniki energetycznej (1977). Doktor honoris causa PG (1978) i politechniki w Poznaniu (1987).
Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim (1954) i Komandorskim (1957) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II (1974) i I klasy (1983), złotą odznaką Zasłużony Pracownik Morza (1960), odznaką Zasłużonym Ziemi Gdańskiej (1967). Od 2 IV 1947 żonaty z Janiną Marią z domu Walaszek (11 V 1918 – 9 II 2009), bezdzietni, pochowani na cmentarzu Srebrzysko. Od 12 I 1994 jego imię nosi sala posiedzeń Rady Naukowej Instytutu Maszyn Przepływowych. 22 IX 2003 na dziedzińcu tego Instytutu odsłonięto poświęcony mu pomnik.
Bibliografia:
Beger Roman, Szewalski Robert, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement III, Gdańsk 2012, s. 222–223.
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 635.
