SZUBIENICA

< Poprzednie

Następne >

Szubienica na Targu Węglowym, 1687

Targ Węglowy, widok od strony północnej, na pierwszym planie szubienica, po lewej fasada Zbrojowni, w środku Wieża Więzienna, po prawej widoczna Biskupia Górka, Balthasar Friedrich Leizel, około 1780 na podstawie Matthaeusa Deischa 1761–1765

SZUBIENICA. Kara powieszenia na szubienicy, wywodząca się z wczesnośredniowiecznych praw germańskich, oznaczała rzeczywiste i symboliczne zawieszenie skazańca pomiędzy niebem a ziemią. Zwłoki pozostawały na stryczku do całkowitego rozkładu. W Gdańsku w XVI–XVIII wieku karę szubienicy stosowano wyłącznie wobec mężczyzn za przestępstwa przeciw mieniu, recydywę. W 2. połowie XVI wieku powieszono 127 złodziei, w 1. połowie XVII wieku – 20, ostatni udokumentowany przypadek miał miejsce w 1760.

Śmierć przez powieszenie uważano za niehonorową, szubienica uchodziła za miejsce skalane, dlatego znajdowała się poza miastem – w Gdańsku na Górze Szubienicznej, między obecną ul. Traugutta i Sobieskiego. Składała się z murowanej cembrowiny zbudowanej na planie kwadratu, zaopatrzonej w drzwi i prowadzące na podest schody. W rogach stały cztery drewniane słupy, do których przytwierdzono 6 poprzecznych belek (4 wzdłuż boków i 2 po przekątnej), na których wieszano przestępców. Murowana konstrukcja umożliwiała podwyższanie miejsca straceń, utrudniała kradzież szczątków wisielców (bądź elementów ich ubrań), które były przedmiotem ludowych praktyk magicznych. Wymiary gdańskiej szubienicy nie są znane; w dużych miastach niemieckich szubienice miały zwykle około 5 m w przekroju i 10 m wysokości.

Do takich prawdopodobnie należała szubienica gdańska, skoro 29 VII 1558 powieszono na niej aż pięciu (w całym roku – 17) przestępców. W pobliże szubienicy wywożono padłe zwierzęta, zabite bezpańskie psy, zawartość miejskich kloak, u jej stóp grzebano samobójców. By nakłonić rzemieślników do renowacji szubienicy, Rada Miejska organizowała uroczyste pochody prowadzone przez burmistrza, połączone z ucztowaniem i piciem wina na koszt miasta. Wedle zachowanego z 1680 opisu konserwacji szubienicy, rano przed Ratuszem Głównego Miasta wyruszając do pracy zostali poczęstowani piwem, następnie winem przed domami swoich mistrzów, do naprawy wyruszyło – przy biciu bębnów i dźwiękach piszczałek, z rozwinietymi chorągwiami cechowymi – 180 przedstawicieli cechu cieśli, za nimi 206 przedstawicieli cechu murarzy, dalej 223 przedstawicieli cechu kowali oraz na końcu 180 przedstawicieli cechu cieśli okrętowych, z toporami. W podobny szyku, przy muzyce, powrócono po zakończeniu prac. Resztki szubienicy przetrwały do początku XIX wieku.

W XVII wieku – dla miejskiego garnizonu – ustawiono w Gdańsku drugą szubienicę na Targu Węglowym, naprzeciw Zbrojowni. Była to szubienica konstrukcji kolankowej (z pionowym, wbitym w ziemię słupem i poprzeczną, jednoramienną belką). Wykorzystywano ją do kar cielesnych (i zarazem hańbiących) wobec miejskich żołnierzy, skazanych za niesubordynację lub dezercję. Skazańca podciągano przy pomocy sznura przytwierdzonego do związanych z tyłu rąk i szybko opuszczano na ubitą ziemię. DK