SZUCA MICHAŁ, dyrektor banku
| < Poprzednie | Następne > |
MICHAŁ SZUCA (14 IX 1886 Brusy, powiat Chojnice – 22 III 1940 Stutthof), publicysta, nauczyciel, działacz społeczno–polityczny, bankowiec. Syn zamożnego rolnika (gbura) Michała (1835 Mniszek, koło Wiela - 12 II 1903 Brusy) i Rozalii z domu Tuszkiewicz (1844 Brusy - 1930 Brusy). Brat Dominiki (1866 - 1921), Aleksandra (ur. 1867), Teodory (1870 Karsin - 1941 Karsin), Michaliny (ur. 1872) Bolesława (ur. 1875), Alojzego (ur. 1877), Rozalii (14 XII 1879 Czyczkowy - 5 X 1951 Wielbrandów k. Skórcza), Walentego (ur. 1882) i Marianny (ur. 1884).
Ukończył szkołę ludową (Volksschule) w Brusach, od 1896 do 1901 uczył się w Collegium Marianum w Pelplinie. Dzięki stypendium Towarzystwa Pomocy Naukowej w Chełmnie, w latach 1901–1903 uczył się w tamtejszym Królewskim Katolickim Gimnazjum Męskim. Należał w nim do koła filomackiego "Mickiewicz". Od 1903 do 1906 w Królewskim Gimnazjum Męskim w Nakle nad Notecią. Tu również należał do organizacji filomackiej: Towarzystwa Tomasza Zana. Po maturze, od 1906 do 1907, uczył się w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie, od 4 V 1907 podjął uzupełniające studia teologiczne na uniwersytecie w Würzburgu. W ich trakcie porzucił edukację do stanu duchownego.
W 1908 podjął studia filozoficzne, filologiczne i ekonomiczne na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim. Należał do Stowarzyszenia Akademików Polaków i grona studentów z Prus Zachodnich (Polaków i Kaszubów), którzy znaleźli się pod opieką prof. Ferdynanda Bieszka (1854–1925). W czasie studiów, wraz z Teofilem Zegarskim (1884–1936) (zob. Witold Zegarski), dorabiał do stypendium jako korektor w Wydawnictwie Herdera, przyjaźnił się z Janem Karnowskim (1886–1939), którego twórczości pisarskiej był promotorem oraz krytycznym czytelnikiem. W semestrze zimowym 1909/1910 studiował filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. 12 V 1912 obronił na Uniwersytecie Bryzgowijskim pracę doktorską z ekonomii na podstawie rozprawy Die biologisch-evolutionistische Richtung in der Nationalökonomie. Ein sozialphilosoph. Studie aus d. Grenzgebiet zwischen Biologie u. Wirtschaftslehre (Kierunek biologiczno-ewolucjonistyczny w ekonomii politycznej. Studium filozoficzno-społeczne z obszaru pogranicza biologii i ekonomii; wydana Poznań 1912).
26 IX 1910 uczestniczył w zjeździe Młodokaszubów w Kościerzynie. 22 VIII 1912 brał udział w zjeździe założycielskim Towarzystwa Młodokaszubów w Gdańsku. W jego trakcie polemizował z krytykami oraz przeciwnikami ruchu, ks. Bernardem Łosińskim i dr. Władysławem Paneckim. Wybrany został wraz z ks. Józefem Wryczą (1884–1961), ks. Wacławem Wojciechowskim (1885–1937) i ks. Leonem Pełką (1886–1940) w skład Komisji Prasowej Towarzystwa Młodokaszubów. Opowiadał się za przejęciem przez młodokaszubów „Gazety Gdańskiej”. Autor książki O pochodzeniu człowieka (Poznań 1910). Publikował artykuły o tematyce kaszubskiej i pomorskiej, które ukazywały się w gazetach wydawanych w Poznaniu, Krakowie, Warszawie i we Lwowie, np. na łamach „Prądu” pisał relacje z Kaszub.
W czasie I wojny światowej powołany do armii niemieckiej; służbę pełnił w garnizonach na terenie Niemiec, jak również w służbie cywilnej w okupowanej Warszawie: 15 XII 1914 został przydzielony do 2. Landsturm Infanterie Bataillon Schrimm (2. Śremski Batalion Piechoty Obrony Krajowej). Od 20 I 1917 już w stopniu kaprala (Unteroffizier, od 30 VI 1915) został przydzielony do intendentury garnizonu okupacyjnego w Warszawie (Armee Intendantur Warschau). Od 12 VIII 1917 został przesunięty na stanowisko ściśle związane z administracją (intendenturą) wojskową do 24. kompanii zbiorczej (Sammel Kompagnie 24 Warschau). 12 VI 1918 został skierowany do 5. Zapasowego Batalionu Zaplecza (Train Ersatz Abteilung 5.), a od 6 VII 1918 do 3. Zapasowego Oddziału Transportowego (Kraftfahr Ersatz Abteilung 3.). Ze służby wojskowej zwolniony 22 X 1918.
W Gdańsku z rodziną od 1919, mieszkał przy Fuchswall 1 (ul. Lisia Grobla), od 1932 w Sopocie przy Mackensenallee 68 (ul. Kościuszki). W latach 1919–1922 był dyrektorem filii Banku Dyskontowego w Bydgoszczy, z siedzibą w Gdańsku przy Langer Markt 18 (Długi Targ). Od 1919 wraz z Teodorem Grobelskim jako jej prezesem, architektem Ludwikiem Jurkiewiczem, kupcem Kurtem Denschem, architektem Rudolfem Meierem jako członkami rady nadzorczej założyli spółkę Towarzystwo Instalacyjne Pomorskie, wykonującą instalacje wodnokanalizacyjne, elektryczne i gazowe. Od kwietnia 1920 prokurent (tj. osoba do dokonywania czynności pozasądowych oraz sądowych w związku z prowadzonym przedsiębiorstwem) w oddziale olsztyńskim Banku Dyskontowego w Bydgoszczy. Od 24 IV 1920 wraz kupcem dr. Rudolfem Foersterlingiem z Sopotu został szefem spółki z o.o. Zoppoter Hotelbetriebsg. m. b. H. (Zoppoter Hotelbetriebsgesellschaft mit begrenzter Handlung (Sopockie Towarzystwo Hotelarskie sp. z o.o.)) (powołanej we wrześniu 1919) w celu zarządzania hotelem „Miramare” przy Waeldschenstrasse 47 (ul. Bolesława Chrobrego 47). Odwołany ze stanowiska dyrektora zarządzającego (Geschäftsführer) w sierpniu 1921. W maju 1920 z Witoldem Kukowskim, Rodolfem Foersterlingiem oraz rewidentem księgowym Sylwestrem Dąbrowskim powołali do życia kolejną spółkę: „Pomorskie Towarzystwo Powierniczo–Rewizyjne Fides”. Od stycznia 1923 do lipca 1924 pracował w Westpreussische Instalationgesellschaft AG in Danzig (Wschodniopruskie Towarzystwo Instalacyjne SA w Gdańsku). Od lipca 1924 do października 1927 dyrektor gdańskiego oddziału Banku Przemysłowego i Handlowego w Warszawie, w 1927–1930 był specjalistą polskich banków ludowych w Opolu i Bytomiu (od 1 VII 1928 do 31 VII 1930 był członkiem zarządu Banku Ludowego – Volksbank w Bytomiu, ul. Tarnogórska 4). Po powrocie do Gdańska nadal zasiadał w składzie rad nadzorczych różnych instytucji finansowo–kredytowych, m.in. Spółdzielni Kredytowej w Gdańsku przy Ketterhagergasse 6 (ul. Zbytki). Jednocześnie od 1930–1933 był nauczycielem księgowości w Polskiej Wyższej Szkole Handlowej w II Wolnym Mieście Gdańsku oraz w Prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym dr. Teofila Zegarskiego w Gdyni-Orłowie. Od 1 IV 1933 do wybuchu wojny był radcą finansowym Rady Portu i Dróg Wodnych w II WMG.
Zaangażowany był w stworzenie w 1920 w Tczewie Koła Demokratycznego oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego-Piast (PSL-Piast), które miało być samodzielną Pomorską Partią Ludową. Od 9 V 1921 do 1923 członek Bractwa Pomorskiego. Współzałożyciel w 1922 Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w II WMG. Był członkiem Związku Polaków, później (od 1937) Gminy Polskiej Związku Polaków, Gdańskiej Macierzy Szkolnej. Od 1923 był członkiem zarządu, a później – do 1927 – wiceprezesem sekcji wioślarskiej klubu „Gedania”. W 1927 z ramienia Gminy Polskiej został powołany na wielkim wiecu organizacji polskich w wielkiej sali Stoczni Gdańskiej w skład Centralnego Komitetu Wyborczego do Volkstagu, na którym m.in. na stanowisko marszałka prezesa Gminy Polskiej został wybrany poseł Zygmunt Moczyński. Działał w gdańskim oddziale Ligi Morskiej i Kolonialnej; w 1936 w czasie walnego zebrania zarządu wszedł w skład komisji rewizyjnej. W latach 1935–1937 współpracował z Aleksandrem Majkowskim, Janem Karnowskim oraz braćmi Stefanem i Kazimierzem Bieszkami podjęli współpracę z działaczami i publicystami „Zrzeszy Kaszëbskiej”, do której pisali ks. Franciszek Grucza, Jan Rompski, Feliks Marszałkowski i Jan Trepczyk.
1 IX 1939 aresztowany i osadzony w Victoriaschule, następnie w obozie Stutthof. Mimo starań żony oraz przyjaciół Niemców nie został zwolniony. Rozstrzelany w grupie 67 działaczy gdańskich i pomorskich w Wielki Piątek 22 III 1940. Jego zwłoki i pozostałych straconych 2 XII 1946 ekshumowano i pochowano na cmentarzu na Zaspie.
Żonaty od 4 IX 1919 z Weroniką (Verą) Minną Augustą Julią Zakrzewską (2 IV 1892 Fryburg Bryzgowijski, Niemcy – 18 II 1979 Fryburg Bryzgowijski), pochodzącej z niemieckiej rodziny z Fryburga Bryzgowijskiego o polskich korzeniach. Ojciec Stanisława (5 V 1921 Gdańsk – 16 VIII 1943 Charków, Związek Radziecki), Jana, Feliksa Michaela (2 XII 1933 Gdańsk – 3 XII 2022 Fryburg Bryzgowijski) i Piotra Leopolda Benjamina (25 XII 1936 Gdańsk – 5 III 2015 Frankfurt n. Menem). Po jego aresztowaniu rodzinę pozbawiono sopockiego mieszkania, żona z dziećmi wyjechała do rodziny we Fryburgu Bryzgowijskim. W Sopocie pozostał jedynie syn Jan, członek Tajnego Hufca Harcerzy w Gdyni, następnie więzień KL Stutthof.
Jego nazwisko widnieje na tablicy pamiątkowej polskich nauczycieli zamordowanych i zmarłych podczas II wojny światowej z Wolnego Miasta Gdańska przy ul. Wałowej 21. Uhonorowany tablicą pamiątkową w (byłej) siedzibie Gdańskiego Towarzystwa Naukowego przy ul. Grodzkiej 12, wymieniony na pomniku pomordowanych przed ratuszem w Sopocie, 7 IX 2024 odsłonięto upamiętniająca go tablicę na fasadzie kamienicy przy Długim Targu 17/18.
Bibliografia:
Archiwum Diecezjalne w Pelplinie; Collegium Marianum Pelplin, t. 2., Księga uczniów 1858–1920.
Archiwum Państwowe w Toruniu; sygn. 3259, Bractwo Pomorskie 1922–1938.
Borzyszkowski Józef, Michał Szuca, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997.
Borzyszkowski Józef, Obracht – Prondzyński Cezary, Młodokaszubi. Szkice biograficzne, Gdańsk 2012.
Bukowski Andrzej, Regionalizm kaszubski. Ruch naukowy, literacki i kulturalny. Zarys monografii historycznej, Poznań 1950.
Molendowski Leszek, Teofil Zegarski (1884 - 1936). Pedagog, urzędnik, pomorski działacz społeczny i twórca "Orlego Gniazda" w Gdyni, Gdynia 2011.
Molik Witold, Polskie peregrynacje uniwersyteckie do Niemiec 1871–1914, Poznań 1989.
Polak Henryk, Szkolnictwo i Oświata Polska w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, Gdańsk 1978.
